Kolonialisme en racisme

De treurige geschiedenis van onze naoorlogse dekolonisatie, voorafgegaan door ons koloniale verleden, is nadien jarenlang zoveel mogelijk verdrongen in het nationale bewustzijn. Eind jaren '60 werd wel even herinnerd aan oorlogsmisdaden, gepleegd door Nederlandse militairen tijdens de zogenaamde politionele acties tegen de Indonesische rebellie. Maar dat werd van regeringswege afgedaan als incidentele excessen. De laatste tijd dringt dat koloniale verleden en daaropvolgende dekolonisatie zich echter onweerstaanbaar op, en is er een sterke neiging daar steeds meer in negatieve termen op te reageren, als een open wond in onze geschiedenis. In dit boek wordt daar op veelzijdige wijze op teruggekeken, en die negatieve reacties nader op hun ethisch gehalte gewogen. Daarbij wordt dat Nederlandse kolonialisme en de daaropvolgende dekolonisatieproblematiek besproken in het brede historische kader van het Europese koloniale verleden, waarvan het deel uitmaakte. Vergeleken met andere koloniale mogendheden van weleer valt Nederland op door zijn weinig evenwichtige oordeelsvorming over eigen koloniaal verleden.

Na een algemene geschiedfilosofische inleiding, waarin gesteld wordt dat alle koloniale mogendheden, dus ook Nederland, naar hedendaagse maatstaven een racistisch verleden meeslepen, volgt een rechtsfilosofische (oordeelsvorming over kolonialisme in universalistische of relativistische termen) en volkenrechtelijke beoordeling (van Europees koloniaal volkenrecht naar democratiserend volkenrecht) hiervan. Daarna komen twee professionele historici aan het woord, die dat verleden uit verschillende gezichtshoeken benaderen en evalueren, en wordt dat verleden voorts door een ethisch-juridische bril nader getoetst (eigentijdse normen niet klakkeloos toepassen op koloniale verleden). Speciale aandacht wordt ook geschonken aan het Belgische koloniale verleden in Afrika, en hoe dat door onze zuiderburen geëvalueerd wordt. Ten slotte wordt op het Europese koloniale verleden in Afrika in het algemeen teruggekeken. De Europese schaamte daarover is een feit, maar helpt Afrika niet verder, zo luidt de conclusie.