Effectief adviseren

Je krijgt eerst uitleg over de manier waarop de hersenen werken in gesprek. Daardoor ontdek je in welke valkuilen je kunt trappen en hoe die te voorkomen. In het boek wordt beeldend, aan de hand van dieren, uitgelegd hoe je kunt reageren op weerstand. En hoe je dat kunt voorkomen. En je leert je eigen patronen herkennen, wat verhelderend werkt. Ik merk nu al dat ik meer uit mijn gesprekken haal. Een aanrader voor iedereen die veel gesprekken voert in zijn werk.

Deze recensie is geschreven door M. Leene.

Ik heb de methodiek precies gevolgd, waardoor pikt de moeder mijn adviezen niet op? Waarom blijft die cliënt in `oud` gedrag hangen, ondanks mijn begeleiding? Door de werking van de hersenen. Daar vindt, grotendeels onbewust, een complexe kettingreactie plaats, waaruit vaak andere gedachten, herinneringen, emoties en acties voortkomen dan ge- wenst of verwacht, vertelt de auteur, die dit ook biologisch toelicht. Oftewel: recht op het doel afstevenen lijkt transparant en duidelijk, maar werkt niet. Let tijdens het gesprek goed op: reageert je gesprekspartner chaotisch, directief, vermijdend, passief? Past dat bij de reden waarvoor je bijeen bent, of werkt het tegen? Zie je dat je gesprekspartner nog hard nadenkt over het probleem, dan levert een vraag als "wat vind jij een goede oplossing?" weinig op. Beter is: "Wat denk je nu?" Blijft je gesprekspartner doorratelen en associëren, vraag dan naar details. Of com- municeer even niet; een minuut, een paar dagen. Adviezen over hoe de draad constructief weer op te pakken, ontbreken niet. Het laatste hoofdstuk is een vergaarbak van effectieve adviezen: sluit aan bij het taalgebruik van de ander, kijk of iemand ik-gericht reageert of op de ander gericht, visualiseer om iets te helpen onthouden, geef concrete tips. Leerzaam, al had de lezer met een uitgebreidere uitleg nog beter uit de voeten gekund. Een handig boek voor iedereen die verandering teweeg wil brengen en niet schuwt de eigen communicatie onder de loep te nemen. (MvD) 
 
 

Breinkennis voor pittige gesprekken

 Sommige boeken zijn het resultaat van een langdurig rijpingsproces. Dat is prettig, want het betekent dat datgene wat er in wordt behandeld, goed doordacht is en vaak ook gestoeld op enige praktijkervaring. Het boek Effectief adviseren van Simone Schenk is er zo een.

 Simone Schenk is trainer en docent psychologie en communicatie aan de Academie voor Management en Bestuur aan de Avans Hogeschool in Den Bosch. Niet direct `your usual suspect` voor het schrijven van een succesvol boek. En de titel: Effectief adviseren. Een kwestie van luisteren, draagt al helemaal niet bij aan dat idee. Toch is dit boek - haar eerste - dat in potentie wel.

Schenk schrijft prima - helder, zonder franje - maar daarin schuilt niet de grote kracht van haar pennenvrucht. Die zit hem in het jarenlange werk dat ze al in haar onderwerp had zitten voor ze begon te schrijven. Het gaat Schenk namelijk om wat ze zelf noemt `pittige gesprekken`. Gesprekken waarin iets moet gebeuren. Waarin een boodschap bij iemand moet landen die hem of haar niet altijd welgevallig is. Zelf kwam ze er al vroeg achter dat ze kon adviseren wat ze wilde, maar dat de boodschap doorgaans niet bij de betrokkenen aankwam. Althans niet zodanig dat er ook enige actie aan werd verbonden. Een constatering die ons bekend in de oren klinkt.

Psycholoog als ze is, dook Schenk in de vraag wat het brein zoal doet in een gesprek: blokkeren, in de war raken, in paniek raken, de positie in de groep veilig stellen, passief afwachten... Uiteindelijk somt ze zes veelvoorkomende gedragspatronen op die we allemaal herkennen en hangt daar dierennamen aan. De angstreflex, dat is de haas. De wolf is altijd bezig met z`n positie in de groep. De bever verlaat z`n zorgvuldig afgedamde stuk rivier nooit, en de inktvis creëert alsmaar meer chaos...

Daaraan koppelt ze een bijna schaamteloos versimpelde schematisering van de werking van het brein, dat ze onderverdeelt in de kleine hersenen, de midden hersenen en de grote hersenen. Ze vergeet daarbij natuurlijk niet te vermelden dat het in werkelijkheid oneindig veel complexer in elkaar steekt, maar weet die versimpeling geloofwaardig te maken. De kleine hersenen, daar zit de allerprimitiefste vlucht-, vecht- of bevriesreflex. In de midden hersenen heersen de hormonen (macht en voortplanting), en in de grote hersenen kan dan eindelijk de rationele afweging doorgang vinden.

De rest van het boek leert ons hoe een `wolf` een` bever` of een `inktvis` of een combinatie ervan te herkennen en hoe daar vervolgens op een productieve manier mee om te gaan -lees: ze uit hun fundamentele gedragspatroon, uit hun `breinstand` te halen - en aan het luisteren te krijgen.

De grootste kracht van dit boek is het gemak waarmee Schenk - zonder als een dilettant over te komen - haar simpele model geloofwaardig maakt. Dat verraadt jarenlange expertise en doet vermoeden dat het aanleren van haar methode weleens de moeite waard zou kunnen zijn.  

`Het brein gaat er vaak met de eigenaar vandoor’. Een van de mooie uitspraken die het boek Effectief Adviseren van Simone Schenk rijk is. De schrijfster heeft een eigen uitleg waarom gesprekken en denkprocessen stagneren bij grote veranderingen of spannende overleggen. Zij legt op een simpele wijze uit wat er in de hersenen, bewust en onbewust, gebeurt met informatie. En dat wanneer je er bewust van wordt hoe de hersens met informatie omgaan, je een gesprek anders kunt starten. Goed nadenken is nodig om uit een vervelende situatie te komen. Maar die situatie wordt gekleurd door emoties. Pas als de emoties verdwenen zijn, kan er echt nagedacht worden.

De schrijfster introduceert zes dieren die bepaald gedrag typeren. Daarmee maakt ze de theorie van het denken en het communiceren toegankelijk voor iedereen die wel eens lastige gesprekken voert en heeft. De haas die vanuit angst vlucht of bevriest, de wolf die steeds op zoek is naar zijn positie in de groep, de bever die door zijn prachtige dam niet verder kan denken, de inktvis die te maken heeft met inkt die de omgeving bewolkt en een waterval van chaos veroorzaakt, de eland die als kuddedier vooral volgt en geen initiatieven neemt en de kikkerprins die enthousiast van gedachte naar gedachte hopt en daarmee sprongen maakt die voor een ander onbegrijpelijk zijn, komen langzaam tot leven. Het is grappig. Toen ik het boek had gelezen, typeerde ik mijn collega`s en mijn eigen gedrag als `dat was wat inktvisserig` of `ik dreigde een haas te worden:
Dat maakte het adviesgesprek een stuk luchtiger en spanning ebde weg.

Simone Schenk belooft dat gesprekken effectiever worden en dat heb ik ook ervaren. Het mooie van dit boek is dat het op een praktische manier inzicht geeft in de processen rondom de hersenen, emoties, informatieverwerking en communicatie. Zaken die onzichtbaar en ongrijpbaar lijken, omdat ze in ons hoofd afspelen. De heldere taal, de concrete voorbeelden en de metafoor van de dieren maken van dit boek een klein pareltje en een praktisch hulpmiddel voor iedereen die vanuit zijn of haar beroep adviseert of coacht.

Schenk behandelt het onderwerp vanuit een psychologisch standpunt; ook beschrijft ze hoe het geheugen werkt. `De hersenen hebben in adviessituaties de neiging om snel of juist niet te reageren`, zo betoogt Schenk. En: `De hersenen hebben een apart deel, dat gebouwd is om te voelen wat er in anderen omgaat.` In het boek worden situaties binnen organisaties besproken vanuit deze grondslagen. Eerst wordt aangegeven wat er gebeurt, vervolgens wordt geschetst hoe er gedacht wordt en daarna volgt dan `wat te doen`. Het adviseren gaat uiteraard beter als denk - en werkprocessen worden begrepen. Wel komt de vraag op of het zakelijk besef rond het verstrekken van adviezen niet al te veel in de richting wordt geduwd van de `werking van de hersenen`. Een tweede vraag komt op of deze visie ook gebaseerd is op wetenschappelijke kennis. Dat komt niet optimaal tot uitdrukking in het werk zelf, noch in de lijst van aanbevolen boeken. In haar boek geeft Schenk weliswaar  bruikbare adviezen; echter, of de materie in de praktijk `houdbaar` is, is niet echt duidelijk. Niet gericht op een breed publiek; een nogal opmerkelijk werk binnen het kader van `adviseren`.

Recensent: R.J. Blom

Het uitgangspunt van dit boek is hoe je ervoor kunt zorgen dat het uiteindelijke advies aansluit op het geheugen  en denken van uw gesprekspartner. Volgens de auteur moet je daarvoor in het denkvermogen van de andere treden. Daarom wordt onder andere de tegenwerking van het brein toegelicht wanneer iemand in gesprek is. Daarnaast wordt stap voor stap verteld hoe je de ander kunt helpen en adviseren in zakelijke gesprekken. Uiteindelijk moet daarmee het rendement op de boodschap worden vergroot en het gesprek effectiever worden gevoerd. Een nadeel aan het boek is dat het niet direct op de adviespraktijk van beroepsadviseurs ingaat, maar op het zakelijk adviseren in elk soort organisatie. Aan de andere kant kan de lezer met het boek in de hand ook aan de slag met (bijvoorbeeld) functioneringsgesprekken binnen de eigen organisatie.

Wat een heerlijk huppelboekje. Met hink-stap-sprong dwarrel ik door mijn hersenpan heen. Er komt een hele dierentuin aan te pas. Die bevindt zich in wat Simone de ‘werkruimte’ in mijn hersens noemt. Of liever gezegd: de werkruimte waarin mijn hersens dus allerlei processen doorlopen kan zich eenzijdig gaan gedragen of in bezit genomen worden door een wolf, een eland, een haas, een bever, de inktvis of een heuse kikkerprins. Waar haal je de fantasie vandaan! Om een voorbeeld te geven:

De inktvis
Bij de inktvis kun je denken aan chaos in zijn geheugen. Denk maar eens aan iemand die te pas en te onpas losse flodders afschiet. De inktvisvrouw wordt steeds overspoeld door details in herinneringen die haar geen stap verder brengen in de richting van een goede heldere oplossing.

Het aardige van deze zoo is weer eens een andere typologie, deze keer gebaseerd op kennis van de werking van de drie hersenen die wij, mensen, hebben en de parallelle processen daarvan. Ofwel: mijn kleine (reptiel?) hersenen, middel (lymbische?) hersenen en grote (neocortex?) hersenen zijn altijd aan het werk. Soms werken ze samen, soms werken ze elkaar tegen. Maar werken doen ze.

Simone beschrijft hoe je het meewerken of tegenwerken van een gesprekspartner kunt beïnvloeden. Dat kan echt als je weet hoe die hersenen werken en wat hun functie is. Ze beschrijft dat met veel plezier, helder en ook met duidelijke voorbeelden.

Nu is het wel zo dat iemand met veel gesprekservaring en voldoende reflectief en analytisch vermogen dit allemaal vast en zeker zal herkennen. Is het daarom oude wijn in nieuwe zakken? Nee, zo iemand is gewoon een heel goede waarnemer en luisteraar!

Persoonlijk vond ik het heel leuk om mijn eigen advieservaring gekoppeld te zien aan het functioneren van dat heel complex werkend stukje lichaam. Absoluut leuk en inspirerend om te lezen.

Recensent: Hans van Zanten