Heb LEF, durf te veranderen

Als trendwatcher voor Praktijkopleiden.nl tipt Carolien Ietswaard het boek: Heb lef durf te veranderen van Tica Peeman. Carolien: ‘Wat ik erg boeiend vind aan dit boek, is dat het erg herkenbare situaties schetst. Het ondersteund de lezer in het herkennen van problemen, en hoe je daar verandering in kunt brengen. Het boek biedt een stappenplan dat helpt beter inzicht in jezelf en anderen te krijgen. Bij sommige leerlingen kom je gedragspatronen tegen die als praktijkopleider moeilijk te doorbreken zijn. Er is een probleem, maar je kan je vinger er niet op leggen. Dit boek is een hulpmiddel in het analyseren van gedrag en het beter herkennen van patronen. Zodoende kun je actief experimenteren en het gedrag in positieve zin ombuigen. Je leert verschillende leerstijlen herkennen en van daaruit een beter afgestemde begeleiding te geven aan de leerling. Het is erg reflecterend en verhelderend. Het boek is daarnaast leuk geschreven, met veel voorbeelden en oefeningen. Leerzaam voor jezelf om een beter inzicht te krijgen in je eigen handelen en hoe je leerlingen nog beter kunt begeleiden. Een voorbeeld. Ik had een leerling waarmee het niet lekker liep, wegens een probleem. Door dit boek kwam ik erachter dat ik me schuldig maakte aan de idee dat ik problemen van anderen kon oplossen. Dat ik wist wat de ander wilde en dat ik door goed bedoelde adviezen de ander (onbewust) de mond snoerde. Uit het boek heb ik geleerd dat als een leerling een probleem heeft, ik kan helpen het probleem duidelijk te krijgen, leerlingen wakker kan schudden als het moet, maar problemen niet voor ze kan oplossen. De waarom vraag is hierin belangrijk om het probleem helder en duidelijk te maken. Het resultaat? De leerling heeft er uiteindelijk zelf voor gekozen haar probleem aan te pakken, voor zichzelf, en niet om mij een plezier te doen.

Iedereen die wel eens, getergd door ergernis over de eigen tekortkomingen en aangespoord door de optimistische toon van de achter flap met een zelfhulpboek in de weer ging, kent het probleem. Je wilt zo graag, maar het lukt niet. De dagelijkse routine blijkt zo ingesleten dat een andere manier van doen er maar niet in wil passen. De eerste stappen, dat gaat meestal nog wel. Al snel komt de afleiding in de vorm van andere dringende bezigheden en wordt wederom het programma niet tot aan de achterflap volgehouden. Weer niet gelukt! De auteur van dit boek onderkent dit probleem. Zie alleen al de titel: Wie echt wil veranderen heeft lef nodig. In dit boek wordt lef verstaan als: durf om iets nieuws uit te proberen en kracht om oude patronen te doorbreken en te blijven oefenen. Iemand die wil veranderen moet niet bang zijn voor de pijn en de moeite die dat kost. LEF staat in dit boek ook voor het Hebreeuwse lef, ofwel `leven vanuit het hart` en verwijst naar de LEF-cirkel, waarmee Tica Peeman het veranderingsproces in zeven stappen beschrijft. Dit boek lijkt op de vele zelfhulpboeken zoals we die met name uit Amerika kennen. Maar het is toch anders. Ten eerste omdat het origineel Nederlands is. Het is geen vertaling. Uit Amerika geïmporteerde methodes willen de lezer cq gebruiker nog al eens opzadelen met overdreven optimisme. De motto`s die in dit boek de hoofdstukken voorafgaan zijn kalm van toon; verder overheerst Hollandse nuchterheid, ook in de vele voorbeelden uit het dagelijkse leven. Auteur Tica Peeman, zelf trainer, maakt gebruik van ideeën van anderen, maar vlecht dit tot een nieuw fris geheel. Als onderdeel van de zeven stappen reikt ze de lezer onder meer de theorieën en technieken aan van Kolb (leerstijlen), De Bono (lateraal denken), Ofman (kern kwaliteiten) en Ellis (Rationeel Emotieve Therapie). Het hoofdstuk Doen, over de vijfde stap in de cirkel, wijst de lezer met nadruk op de bekende valkuil. Doen, doen en nog eens doen! is de titel van één van de paragrafen. Ook in dit hopfdstuk krijgt de lezer nuchtere aanwijzingen voor het onderkennen van weerstand, voor het veranderen van irreële gedachten en zelfs voor de juiste fysiek. Mocht de lezer al te optimistisch zijn geworden over zijn potenties, dan zet de auteur haar of hem hier weer voorzichtig met de beide benen op de grond.

Dit boek gaat over veranderen: hoe de lezer stapsgewijs verandering kan vormgeven en vooral hoe hij of zij het kan volhouden. Het centrale thema daarbij is lef. Lef omdat veranderingen tegennatuurlijk zijn en omdat lef noodzakelijk is om patronen te durven doorbreken.
LEF komt uit het Hebreeuws en betekent `hart`. Vanuit je hart leven. Er zijn te veel mensen die dat niet doen. Omdat ze het zijn vergeten, omdat het eng is of omdat ze om een of andere reden denken dat het niet kan. Het kan wel! Maar het is wel lastig om te veranderen, om dat te doen wat dichter bij uw hart ligt. Dit boek is geschreven om mensen te helpen die verandering, klein of groot, vorm te geven. Tica Peeman verdeelt het veranderingsproces in zeven stappen. In even zoveel hoofdstukken wordt elke stap beschreven. Aan de hand van voorbeelden, relevante modellen en praktische oefeningen zet ze de lezer aan om werkelijk aan de slag te gaan met datgene wat hij of zij graag zou willen veranderen.
Dit boek is voor iedereen die wil veranderen. Voor iedereen die daar maar niet aan begint, of afhaakt, of een andere aanpak wil weten, of het gestructureerd wil doen, of zijn of haar eigen weerstand wil leren kennen. Kortom: dit boek is voor iedereen.

Het boek `Heb lef, durf te veranderen` van Tica Peeman gaat over veranderen. Meer in het bijzonder: hoe de lezer stapsgewijs verandering kan vormgeven en vooral hoe hij of zij het kan volhouden. Het centrale thema daarbij is `lef`. lef, omdat veranderingen tegennatuurlijk zijn. En omdat lef noodzakelijk is om patronen te durven doorbreken. `lef` is voor iedereen die wil veranderen. Voor iedereen die daar maar niet aan begint of afhaakt, een andere aanpak wil weten, het gestructureerd wil doen ofzijn of haar eigen weerstand wil leren kennen.

De boodschap van Peeman is: veranderen is lastig, maar het kan wel! In de euforie van veel zelfhulpboeken kun je als lezer vroeger oflater toch blijven steken in goede voornemens voor `later`, Peeman begeleidt de lezer bij het echt doen in plaats van blijven steken in uitstelgedrag, excuses en vervolgens de frustratie dat het wéér niet gelukt is. Vooropgesteld natuurlijk dat iemand echt wil veranderen en daar echt wat voor over heeft. `Lef` van Peeman onderscheidt zich van veel andere zelfhulpboeken door de aandacht voor persoonlijke leerstijlen volgens de theorie van Kolb. Weten hoe je leert (er is ook een test opgenomen) is de basis om verandering aan te pakken op de manier die bij jou past.
Tica Peeman verdeelt het veranderingsproces in zeven stappen:
1 (H)erkennen van een probleem of wens
2 Doelen stellen
3 Creativiteit: inventariseren van ideeën om de weg tussen
probleem en resultaat te bepalen
4 Plan van aanpak
5 Toepassen: dus doen én volhouden
6 Bijsturen en bestendigen
7 Genieten van je bereikte resultaat

Het onderkennen van een probleem beschrijft Peeman aan de hand van de zogenaamde Cirkel van Acht: `Denken in Problemen` of`Kijken in Kansen`, Kies je ervoor in de slachtofferrol te blijven? afldes je ervoor er iets aan te doen? Bij de probleemverkenning neemt ze de lezer bij
de hand om door het uitspinnen van voorbeeldvragen de dialoog met zichzelf aan te gaan.
Het stellen van doelen behandelt zij vanuit de flowtheorie. Het is verademend om te zien dat Peeman de SMART-criteria niet hanteert als een doel op zich maar als onderdeel van de flow-theorie. Dit komt de creativiteit ten goede. De SMART-criteria worden vaak als een keurslijf ervaren. Met oefeningen als visualisering en `de wondervraag` maakt zij het stellen van doelen tot een creatief en leuk proces, dus meer dan alleen een techniek. Die lijn trekt Pee man door bij de verschillende technieken om ideeën te verzamelen en vervolgens te selecteren.
Wie wil veranderen, loopt grote kans op een terugval. Soms is het verleidelijk om het maar helemaal op te geven. De meeste zelfhulpboeken staan boordevol euforische
retonek, en houden niet ot slechts marginaal rekening met terugval. Peeman doet dat wel. Zij besteedt veel aandacht aan het loslaten van oud, vertrouwd gedrag, aan faalangst, en aan de zelfdiscipline die nodig is om door te zetten. Doen! En blijven doen!
Aan de hand van voorbeelden, relevante modellen en praktische oefeningen stimuleert ze de lezer om daadwerkelijk aan de slag te gaan met datgene wat hij of zij graag zou willen veranderen. Peeman vlecht bestaande theorieën en modellen aaneen tot een logisch en samenhangend geheel. Zo behandelt ze onder meer de theorieën van Kolb, (leerstijlen), Csikszentmihalyi (flow-theorie), De Bono (lateraal denken), Ofinan (kernkwaliteiten), en Ellis (Rationeel Emotieve Therapie). Het boek biedt de lezer overzichtelijke, concrete kaders als hulpmiddel om jezelf te committeren. Peeman schrijft vlot. Ze praat tegen de lezer en het kost weinig moeite om je voor te stellen dat ze als trainer voor je staat. Zij vertaalt haar product, de training `Heb LEF`, met veel verve. Het zou mij daarom niet verbazen als het boek ook in audio wordt uitgebracht.
De voorbeelden gaan over persoonlijke vragen én organisatievraagstukken. Ik vind dat zelf wat verwarrend. Persoonlijke vragen over assertiviteit, presenteren, vriendschap of stoppen met roken zijn voor mij andersoortige vragen dan bijvoorbeeld vraagstukken over cultuurverandering of reorganisatie. Dit soort vragen is toch van een andere orde; ze zijn complexer en lastiger te beïnvloeden. Wat mij betreft zou een onderscheid naar doelgroep, probleem en aanpak duidelijker zijn. Maar wie echt wil werken aan verandering zal zich hierdoor niet laten afleiden. `Heb lef, durf te veranderen` is eén enthousiasmerend boek dat gaat over een goed begin en dan het échte werk!

Tica Peeman, Heb lef, durf te veranderen, Uitgeverij H. Nelissen, 20°5. paperback (151 blz.) € 16,5°.

Drs Hilde Veraart-Maas, organisatiesocioloog, is zelfstandig gevestigd bij Veraart Interim Management en Organisatieadvies in Leidschendam. Zij is gespecialiseerd in human resources beleid, communicatietraining en coaching. Zij is RegisterCoach@ NOBCO. In 2001 schreefzij `Werken aan deeltijd, deeltijdwerk in een resultaatgerichte cultuur`. In 2006 verscheen haar tweede boek: `Socratisch Coachen`, dat tevens in deze rubriek wordt besproken. Meer informatie vindt u op www.veraart.org en www.socratischcoachen.nl.

Tica Peeman schreef een boek voor mensen met een droom over zichzelf als IK BV, voor afhakers of niet-starters, en vooral voor iedereen die niet ontevreden of spijtig terug wil kijken op zijn of haar leven. De titel had ook kunnen zijn: Heb LEF, durf jezelf te zijn of Heb LEF, durf in jezelf te geloven. Want daar gaat het boek over. In die stijl is het ook geschreven: straight, geen poespas, helder en het eigenaarschap en daarmee ook het applaus voor eigen keuzen bij de lezer houdend. Lef staat ook voor discipline en met jezelf de afspraak maken het achterdeurtje van de smoezen dicht te houden. Zonder actie blijft ieder idee een leuke fantasie die op den duur gaat rotten. Dat is het praktische uitgangspunt in dit boek.

Daar gaat ook direct het eerste hoofdstuk over: LEF versus laf. Voor welk uitgangspunt kies je en wat zijn dus de gevolgen voor je persoonlijke ontwikkeling? Helder en ook indringend. Vervolgens biedt Tica Peeman met de daaropvolgende hoofdstukken een overzichtelijk en logisch stappenplan met voorbeelden, oefeningen en tips. De keuze is steeds aan de lezer. Tica Peeman spreekt de diverse lezers aan in hun vier leerstijlen, waarmee het boek begint. Het gevaar daarvan is de kans af en toe te verdwalen in de soms fragmentarisch lijkende tekst. Maar ook hier is een uitspraak van Loesje van toepassing: ‘Ga je mee verdwalen, ik ken de weg!’ Een inspirerend boek dat uitnodigt tot actie!

Deze recensie is geschreven door Marijke Lingsma, creatief adviseur, oprichter van de School voor Coaching en auteur van diverse boeken over coaching en van Coachingskalender.

Vanuit haar ervaring als persoonlijk coach beschrijft Peeman in een helder relaas, als werkboek te gebruiken, de stappen die je moet nemen als je iets wilt veranderen in je leven. De verandercyclus wordt in zeven stappen opgedeeld. De leerstijlen van Kolb worden hierbij gebruikt; achterin staat dan ook een Kolb-test om te bepalen welke leerstijl je hebt. De schrijfstijl is direct en aansprekend en nodigt uit tot het meegaan in de veranderstroom. Peeman laat in haar boek steeds merken dat veranderen vanuit je hart moet gebeuren. `Lef`, het vet gedrukte woord op de omslag, is het Hebreeuwse woord voor `hart`. Het boek laat zich vergelijken met de boeken van Byron Katie.

Recensent: Willy Salemink

Lef voor professionals door Tica Peeman, in TvOO