_w35_h45_bg.png)
De lege plaats van de macht
Claude Lefort over democratie & de totalitaire verleiding
.png)
Verkenning van de politieke uitdagingen van de westerse democratie
De vrije wereld staat op een keerpunt. Westerse democratieën worden belaagd door populistisch verzet en nieuwe dictatoriale leiders. Technologische controle- en besturingssystemen bedreigen de vrijheid en privacy van burgers, en geopolitieke verschuivingen verzwakken de weerbaarheid van democratieën. In De lege plaats van de macht verkent Donald Loose de huidige politieke uitdagingen van de westerse democratie aan de hand van het werk van de Franse filosoof Claude Lefort (1924-2010).
De macht als ‘lege plaats’
Op indringende wijze liet Lefort zien dat de kwetsbaarheid van de democratie tegelijkertijd haar kracht is. Wezenlijk voor de democratie is dat de macht als een ‘lege plaats’ verschijnt. Zij moet leeg zijn, anders ligt het totalitarisme op de loer. Leforts inzichten over democratie en de totalitaire verleiding zijn onmisbaar om het huidige tijdsgewricht te duiden.
De geschriften van Claude Lefort bieden een verhelderend perspectief op de uitdagingen van onze tijd. Ze verduidelijken niet alleen de risico’s die we lopen, maar bieden ook richtlijnen om de teloorgang van de vrijheid te keren.
‘Het totalitarisme herleiden tot het verleden koestert de illusie dat we beschermd zijn tegen gebeurtenissen die de fundamenten van onze samenleving onderuit kunnen halen.’ – Claude Lefort
Over de auteur
Donald Loose is emeritus bijzonder hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Tilburg University. Met zijn boek Over vriendschap. De praktische filosofie van Kant won hij de prestigieuze Socratesbeker voor het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek van 2019. In 2021 verscheen Democratie op wankele bodem. Over de politiek en het politieke.
Inhoudsopgave De lege plaats van de macht
Woord vooraf 9
Inleiding
Wat ooit gebeurde kan zich opnieuw voordoen 11
Filosoof? 12
Politieke waakzaamheid 16
1. Een sluimerende nalatenschap 21
Merleau-Ponty en het marxisme 21
Oost en West: totalitarisme en democratie 31
Machiavelli 37
Ideologie en de liberale correctie 41
Blijvende waakzaamheid 44
2. Fenomenologie: terug naar de zaken zelf 47
Filosofie en politiek 48
De leefwereld van ‘la chair’ 51
Het vlees van de geschiedenis 62
Het sociale vlees 81
3. Representatie en verbeelding 89
Feiten en ideeën 89
Het chiasme van politiek en maatschappij 97
De kwalijke variant 102
Politieke representatie 109
De plaats van de macht 122
Een machtsvrije samenleving? 126
4. Het symbolische 131
De prioriteit van het symbolische 133
Het chiasme van de symbolische institutie en de contingentie 138
Een betekenis verlenende textuur 143
Imaginair, symbolisch en reëel 148
Immanentie en transcendentie 152
Het sublieme 158
De theologisch-politieke erfenis 162
Auto-institutie en creatio ex nihilo van de samenleving? 174
5. Democratie 181
De argwaan van Tocqueville 182
De lege plaats van de macht 199
Onbepaald en onbepaalbaar 208
Kwetsbare weerbaarheid 215
De weerbaarheid van de massademocratie 226
6. Totalitarisme en terreur 235
Een omgekeerde logica 237
De logica van de terreur 262
De Amerikaanse Revolutie als alternatief 277
Het totalitaire reveil 280
7. Ideologie 291
De moderniteit van Dante 291
Een kritisch ideologiebegrip 294
De beperkingen van de marxistische analyse 299
Drie types ideologie 305
Actuele ideologische heroplevingen 318
De ideologie overstijgen 327
8. De rechten van de mens 335
Mensenrechten zijn politieke rechten 336
De regulering van de des-incorporatie 345
Grondeloos recht 351
Een aanhoudend debat 362
9. Het ethos 383
Facticiteit en gelding van de democratie 384
Ethisch tekort 387
Het transversale ethos 398
De pijler die ontbreekt 413
Nawoord 423
Horizontale en verticale transcendentie 423
Het collectieve ethos en de moraliteit 427
De prijs van de vrijheid 432
Dankwoord 437
Noten 439
Bibliografie 451
Personenregister 467
Zakenregister 471
Reviews 'De lege plaats van de macht'
In de media
‘Een inzichtelijke begeleiding bij het denken van Lefort, die ook goed op zichzelf kan staan.’ – Filosofie Magazine
‘De Nederlandse emeritus hoogleraar wijsbegeerte geeft in De lege plaats van de macht een uitgebreid en doorwrocht overzicht van het oeuvre van Lefort, dat ons een heldere kijk kan geven op de uitdagingen waar de democratie voor staat.’ – De Standaard ★★★★
‘De lege plaats van de macht, zo heet de uitgebreide inleiding die Donald Loose schreef over het denken van Lefort. Loose is emeritus hoogleraar filosofie in Rotterdam en Tilburg en zijn boek vormt een goed tegengif tegen het somberen over onze democratie.’ – de Volkskrant
‘Prof. dr. Donald Loose presenteert democratie en totalitarisme als de kernbestanddelen in De lege plaats van de macht. Zeer interessant zijn ook zijn hoofdstukken over fenomenologie, representatie, symbolisme en ideologieën. Zij geven een filosofische en antropologische onderbouwing aan de kernbestanddelen. Ook presenteert hij interessante voorbeelden over de Franse en Amerikaanse Revolutie en maakt hij vergelijkingen tussen de communistische en de fascistische totalitaire ideologieën.’ – Boekenkrant
Gerelateerde uitgaven
