Wij denken over denken, handelen en voelen

Wij denken over denken, handelen en voelen is in eerste instantie bedoeld voor het HAVO. Het is zodoende bruikbaar voor twee jaar onderwijs en dekt het gehele verplichte examenprogramma, de domeinen filosofische antropologie, ethiek en sociale filosofie met de in 2007 vernieuwde eindtermen. Daarnaast is het ook geschikt voor andere onderwijssoorten (waaronder het VWO en het HBO) en kan het dienst doen als een overzichtelijke inleiding voor iedereen die in filosofie is geïnteresseerd.

Dit verwerkingsboek bevat teksten en opdrachten die aansluiten bij het theorieboek. Naast de opdrachten zijn er in dit verwerkingsboek ook verwijzingen naar filosofen en hun theorieën opgenomen, in de vorm van een korte uitleg, maar soms ook door middel van originele teksten van deze filosofen zelf.
De ideeën uit het theorieboek en het denken van een aantal filosofen worden regelmatig gekoppeld aan vraagstukken uit de actualiteit of in ieder geval aan de realiteit. Wij vinden het namelijk van belang dat de leerling door filosofie ook beter zichzelf en de wereld om hem/haar heen leert begrijpen en bovendien, dat hij/zij leert in te zien wat er filosofisch kan zijn in wat vanzelfsprekend lijkt in het alledaagse leven.

De centrale eindexamens filosofie zijn ook altijd gekoppeld aan min of meer actuele vraagstukken. We hebben een aantal delen uit deze examens in dit verwerkingsboek opgenomen, als oefening en als voorbereiding. Een examenbundel voor filosofie bestaat niet omdat de onderwerpen om de drie of vier jaar dusdanig veranderen dat een inhoudelijke voorbereiding met oudere onderwerpen niet mogelijk is. Toch zal de leerling door deze oudere examens kennis kunnen nemen van het soort vragen die te verwachten zijn, los van het onderwerp.
Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de leerling bij de meeste van zijn/haar antwoorden een uitleg en een argumentatie geeft, ook als daar niet nadrukkelijk naar gevraagd wordt. Anderen moeten kunnen begrijpen waarom hij/zij tot een bepaald antwoord komt.

Hoewel veel van de opdrachten zo geformuleerd zijn dat de leerling ze zelf kunt maken, leent het grootste deel van deze opdrachten zich uitstekend voor samenwerken of behandeling in een lessituatie. Ook een socratisch gesprek, waarvan een uitleg vooraan in dit verwerkingsboek staat, kan op meerdere momenten gehouden worden. Dit kan bijvoorbeeld al bij de tweede opdracht: Wat is wijsheid?

We hebben ook een onderscheid gemaakt in soorten opdrachten.
Kennis-opdrachten: je moet bepaalde dingen weten en reproduceren.
Redeneer-opdrachten: je kunt argumenten en redeneringen herkennen, ze weergeven of deze zelf bedenken.
Creatieve opdrachten: je kunt zelf originele ideeën formuleren.
Onderzoek-opdrachten: je kunt (meestal samen) onderzoek doen.
Reflectie-opdrachten: je kunt nadenken over jezelf.

Het onderscheid tussen het soort opdrachten is overigens niet altijd even groot. Voor goede argumenten heeft de leerling bijvoorbeeld ook creativiteit nodig en voor reflectie is redeneren soms ook onontbeerlijk. Uiteindelijk gaat het er om dat hij/zij echt denkt en dit kunt verwoorden.


Deel I De mens
Filosofie
Mensen
Denken
Redelijkheid
Argumenten
Wetenschap
Monisme
Identiteit
Determinisme
De ziel
Vrijheid
Bewustzijn
Een film
Het zelf
Het onbewuste
Wat niet weet
Dieren
De mens een machine
Computers
Denkende computers
The Matrix
Emoties
Opvoeding
Spiegelen
Discipline

Deel II Het goede
Ethiek
Moraal
Waarden
Egoïsme
Altruïsme
Geluk
Het grootste geluk
Gelukt
Relativisme
Autonomie
Plicht
Deugd
Alles met mate
Vriendschap
Het kwaad
Zin
Dierethiek

Deel III Het samenleven
Samenleven
De natuurlijke mens
Mimetische begeerte
Macht
Oorlog
Sociaal contract
Eigendom
Het algemeen belang
Arbeid
Gelijkheid
Vrijheid
Utopie
De technische utopie
Dystopie
Individualisme