Ad Verbrugge - De staat van verwarring

Na het verschijnen van filosofische bestseller Tijd van Onbehagen in 2004 is afgelopen zomer het langverwachte nieuwe boek van Ad Verbrugge verschenen bij Boom. In dit boek, Staat van Verwarring - het offer van de liefde, geeft Verbrugge wederom een kritische blik op onze huidige samenleving. Dit maal vanuit een spraakmakende invalshoek: de liefde. Nu is een filosofische uiteenzetting van de liefde is op zichzelf niets nieuws, de liefde is binnen de filosofie al eeuwenlang gethematiseerd. Verbrugge waagt zich echter op gedurfde wijze aan het thema, door zich in tegenstelling tot de meeste van zijn filosofenbroeders niet tot de liefde in haar abstracte, universele variant te richten, maar op de concrete liefde tussen twee mensen.

Wie over deze vorm van liefde schrijft, levert zich over aan een paar miljoen ervaringsdeskundigen die er allen verstand van denken te hebben. Voor dit kritische publiek houdt Verbrugge een pleidooi voor exclusiviteit en monogamie, 'intensivering van de eros', en een 'gedeeld vormenspel tussen man en vrouw'. Zaken waarbij 'concentratie en discipline' volgens hem noodzakelijke voorwaarden zijn. Waarom een dergelijk pleidooi in een tijd waarin niemand op moraliserende taal zit te wachten?

De noodzaak van deze verhandeling over de liefde drong zich min of meer aan Verbrugge op terwijl hij voor zijn nieuwe boek tot doel had het afbrokkelen van culturele en economische gemeenschappen aan de kaak te stellen. Tijdens dit schrijfproces werden zijn gedachten over het begrip gemeenschap in onze postmoderne wereld steeds persoonlijker en lijfelijker. De analyse van de staat van verwarring die voortkomt uit de erosie van economische en culturele gemeenschappen moest wijken voor een nieuwe focus op wat Verbrugge de meest primaire vorm van gemeenschap noemt, de geslachtsgemeenschap. Verbrugge reconstrueert de betekenis van erotische liefde en vraagt zich af hoe het komt dat we overal individuele vrijheid nastreven, op ieder gebied, ook seksueel, en tegelijkertijd op allerlei manieren hunkeren naar verbinding en verbondenheid.

De spanning tussen autonomie en overgave is het gevolg van een virtuele consumptiecultuur waarin zowel de tendens tot individualisme (ontbinding) als de hang naar gemeenschapsvorming (liefde) besloten zit. Hoewel Verbrugge voor zijn verkenning van deze spanning een heel register aan filosofen en denkbeelden de revue laat passeren, waaronder Plato’s Symposium, Aristoteles’ deugdethiek en Houellebecqs Elementaire deeltjes, vormt het vertrekpunt voor zijn analyse de immens populaire Vijftig tinten-trilogie van de Britse schrijfster E.L. James. Verbrugge leest in de machtsverhouding en overgave in de erotische BDSM-relatie tussen de jonge maagd Ana Steele en de miljardair Christian Grey een verlangen naar verbinding. ‘Bondage is in deze roman het ritualiseren van een extreme vorm van verbinding.’ Hoewel we allemaal behoefte hebben aan verbinding willen we ook allemaal autonoom en vrij zijn, deze ambivalentie is illustratief voor de staat van verwarring van de postmoderne wereld.

'Men kan lachen om deze roman en hem op basis van zijn literaire en psychologische kwaliteiten afwijzen als prullectuur, maar dan onderschat men de diepte van de problematiek die erin tot uitdrukking komt', aldus Verbrugge. Door het succes van deze erotische trilogie serieus te nemen weet hij een prikkelende gedachtegang te formuleren, waarin niet enkel een theoretische aangelegenheid aan bod komt, maar een existentiële kwestie centraal staat: de vorm die liefde kan aannemen in onze virtuele consumptiecultuur. Dit raakt de kern van ons bestaan. Verbrugges opvatting dat we in staat van verwarring verkeren wat betreft de meest elementaire vorm van gemeenschap, de liefdesrelatie, kan ons dan ook moeilijk ongemoeid laten. Zijn scherpzinnige analyse van onze cultuur en zijn dappere poging om als ervaringsdeskundige niet alleen de spanning bloot te leggen, maar ook richting te geven, maken Verbrugge tot een prikkelend en inspirerend denker.