Herman van Erp over Hegel
Georg Wilhelm Friedrich Hegel heeft met zijn filosofie het denken in de negentiende en twintigste eeuw diepgaand beïnvloed. Toch staat zijn filosofie bekend als duister en moeilijk te doorgronden. Herman van Erp schreef voor de reeks Profielen van Uitgeverij Boom een inleidend boek over het werk en leven van Hegel. Hieronder vertelt hij over de totstandkoming van het boek.
'Een boek schrijven over Hegel voor een wat breder publiek is geen sinecure. Hegel is niet alleen een moeilijke filosoof, maar is ook in velerlei opzichten gekritiseerd en zelfs verguisd. Sympathie voor de kritieken van Marx en Popper hebben mij voor een erg grote verering voor Hegel behoed. De houding van Hegel tot Kant is zeer polemisch, ofschoon hij in positieve zin zeer veel aan Kants filosofie te danken heeft. Kant-Hegel controversen zijn in Tilburg nog heel actueel. Meestal voel ik me gedrongen om Kant tegen Hegel te verdedigen.
Al een lange tijd heb ik Hegels filosofie bestudeerd, er colleges over gegeven en artikelen geschreven die op zijn filosofie betrekking hebben. Met veel genoegen nam ik met collega's uit Tilburg, Nijmegen, Leiden en Amsterdam langdurig deel aan een studiegroep, waarin de Phänomenologie des Geistes van Hegel gelezen werd. Hegels teksten zijn steeds boeiend, ook al ben je het er soms helemaal niet mee eens of vind je ze moeilijk te begrijpen. Er is altijd wel een interessante en complexe inhoudelijke gedachte mee te verbinden. Dat maakte het aantrekkelijk om onderwijs over Hegel te geven. Ik vond dat in zekere zin vaak makkelijker dan colleges over Kant, omdat Kants teksten meer tot een eenduidige uitleg lijken te verplichten.
Als lid van Booms vertaalcommissie had ik me tot de zomer van 2012 intensief met Hegels Fenomenologie van de geest bezig gehouden. Toen kwam het verzoek van de uitgeverij om voor haar nieuwe serie over filosofen, de Profielen, een inleidend boek over Hegel te schrijven. Het zou mooi zijn als dat boek tegelijk met de fraaie en mooi verzorgde vertaling van de Fenomenologie zou kunnen verschijnen. De uitnodiging ging gepaard met de opmerking dat ik dat vast wel in een vrij korte tijd zou kunnen voltooien, gezien hun ervaring met eerdere publicaties van mij. Uiteraard was ik vereerd met het vertrouwen, al begreep ik dat dat ook wel een slimme zet was om me over de drempel te halen.
Het lezen van Hegel met collega's ging vaak gepaard met heftige meningsverschillen over interpretatie van details en soms ook grote lijnen. Bij het schrijven van mijn boek over Hegel was het niet mogelijk, en dus ook niet nodig, om op allerlei polemiek in te gaan. Ik kon me geheel wijden aan het uiteenzetten van mijn eigen interpretatie van zijn werk, en keuzes maken uit de rijkdom aan details die een goed zicht geven op de grote samenhang in zijn filosofie en op wat die filosofie zo boeiend maakt. Ik heb daarbij vooral geprobeerd om Hegels begrip van het absolute te verhelderen, zonder diep in te hoeven gaan op heel technische aspecten en details van Hegels logica. Dat heeft het schrijven vergemakkelijkt en ook heel aangenaam gemaakt. Het is grotendeels geschreven in een periode dat ik in Zuid-Afrika colleges gaf over Kant. Dat was op zich al een boeiende afwisseling. Bovendien had ik de beschikking over een schrijftafel met uitzicht over een tuin met veel vogels en bezoek van dartele aapjes, en over de Indische oceaan, waarin regelmatig walvissen en dolfijnen een ballet van de natuur uitvoerden. Die blik op een oneindigheid gevuld met een rijke variatie aan leven heeft ongetwijfeld bijgedragen aan het soepele tot stand komen van dit boek. Ik hoop dat het ook bij het lezen iets van die soepelheid weet over te dragen.'
Het boek Hegel verscheen in 2013 als derde deel van de reeks Profielen. Het kan gelezen worden als een algemene inleiding op het leven en werk van de filosoof, maar ook als inleiding op zijn hoofdwerk Fenomenologie van de geest, dat in 2013 in nieuwe vertaling verscheen. In mei 2014 verschijnt Hegels volgende belangrijke werk, Hoofdlijnen van de rechtsfilosofie.
Herman van Erp was tot zijn pensioen in 2008 hoofddocent sociale wijsbegeerte en ethiek aan de Universiteit van Tilburg. Sindsdien is hij als adjunct professor verbonden aan de University of Fort Hare in Zuid-Afrika, met de vestigingsplaatsen Alice en East London. Daar geeft hij jaarlijks enige colloquia en een aantal weken college in het lopende onderwijsprogramma. Daarnaast is hij actief als lid van enige vertaalcommissies van Uitgeverij Boom.
Voor meer informatie over Hegel verwijzen we u door naar de pagina 'Uitgelicht'.