Cultuur en betekenis

Inleiding 11

DEEL I. Voorgeschiedenis en hermeneutiek 15

1. Cultuur en geesteswetenschappen 17

1.1 Wat is cultuur? 18

1.2 Wat is wetenschap? 21

1.3 Natuurwetenschappen en geesteswetenschappen 23

1.4 Verschillen in de geesteswetenschappen 25

1.5 Interdisciplinair onderzoek 27

2. Geschiedenis van de geesteswetenschappen 30

2.1 Voorlopers van de geesteswetenschappen 30

2.2 Voorgeschiedenis van de hermeneutiek 33

2.3 Vroegmoderne tijd 38

2.4 Moderne geesteswetenschappen: filosofische kaders 41

2.5 Moderne geesteswetenschappen: maatschappelijke ontwikkelingen 51

2.6 Methodologie 54

2.7 Grondslagen en geldigheid: neokantianisme 57

2.8 Sociale en geesteswetenschappen 59

3. Hermeneutiek 61

3.1 Wilhelm Dilthey 61

3.2 Martin Heidegger 72

3.3 Hans-Georg Gadamer 78

3.4 Vergelijking 87

DEEL II. Verborgen betekenissen 89

4. Structuralisme 91

4.1 Ferdinand de Saussure 91

4.2 Roman Jakobson 95

4.3 Claude Lévi-Strauss 98

4.4 Roland Barthes 102

4.5 Vergelijking 107

5. Psychoanalyse 108

5.1 Sigmund Freud 109

5.2 De theorie van de psychoanalyse 110

5.3 Kritiek op de psychoanalyse 118

5.4 Psychoanalyse en literatuur 119

5.5 Psychoanalyse en geschiedenis 122

5.6 Psychoanalyse en cultuur 123

5.7 Jacques Lacan 124

5.8 Vergelijking 126

6. Kritische theorieën 128

6.1 Marxisme 129

6.2 Kritische theorie 132

6.3 Michel Foucault 147

6.4 Pierre Bourdieu 152

6.5 Vergelijking 155

DEEL III. Integratie 157

7. Paul Ricoeur 159

7.1 Van fenomenologie naar hermeneutiek 160

7.2 Hermeneutiek en structuralisme 161

7.3 Hermeneutiek, ideologiekritiek en psychoanalyse 170

7.4 Polysemie 173

7.5 Narratieven 174

8. Jacques Derrida 179

8.1 Levensloop en typering 179

8.2 Deconstructie 183

8.3 Différance 188

8.4 Deconstructie van de metafysica 190

8.5 Deconstructie en hermeneutiek 193

8.6 Taalhandelingen 200

8.7 Literatuur 201

8.8 Vergelijking 201

DEEL IV. Nieuwe richtingen 203

9. Gender en postkolonialisme 205

9.1 Gender: maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen 205

9.2 Gender en sekse 209

9.3 Judith Butler 212

9.4 Postkolonialisme 215

9.5 Edward Said: oriëntalisme 217

9.6 Gayatri Chakravorty Spivak 219

9.7 Vergelijking 221

10. Techniek, digitalisering, klimaat en de geesteswetenschappen 223

10.1 Techniek en cultuur 223

10.2 ai en cultuur 225

10.3 Bruno Latour 228

10.4 Digital humanities 237

10.5 Environmental humanities 244

Besluit 253

Dankwoord 257

Noten 259

Literatuur 263

Begrippenlijst 267

Namenregister 283