Rilke en de wijsheid

Rainer Maria Rilke (1875-1926) is een kunstenaar met talent voor leraarschap. Met even originele als bedachtzame formuleringen – ‘Leef nu uw vragen’ – dwingt hij zijn lezers na te denken over het leven, hún leven. In dat opzicht doet hij niet onder voor bijvoorbeeld Socrates of Meister Eckhart. Dit is een boek met gedichten, briefcitaten, filosofie en een meditatieoefening uit 1905. Het schetst Rilkes ontwikkeling als leraar en vertelt hoe hij zelf als jonge kunstenaar twee leraren vindt, Lou Salomé en Auguste Rodin. De een maakt van hem een jugendstilhipster met gewaagde ideeën over religie en seksualiteit. De ander een harde werker die hecht aan discipline en aandachtig waarnemen.

Rilke als leerling én leraar: dat is een interessante invalshoek, ook omdat hij in beide rollen zo veel gezichten laat zien. Hij is een zeldzaam type Meister, iemand die moet dulden dat hij blijft veranderen en hooguit geschikt is als richtingwijzer. Zijn thema’s zijn natuur, liefde en rouw. Zijn grondbegrip is innerlijkheid. Zijn grootste mantra de eenheid van leven en dood. Maar wat die mantra betekent?

Het wordt tijd opnieuw na te denken over de kunstenaar als leraar. En over bewondering en aanhankelijkheid, want zoals Nietzsche zegt: er zijn mensen die je meer kunt vertrouwen dan jezelf.

Jan Oegema (1963) is letterkundige en hovenier. Zijn bekendste boek is De stille stem. Niet-weten als levenshouding (2011).

‘Ik ben al een paar decennia met Rilke bezig, maar dit boek was voor mij fundamenteel nieuw en anders. Een zeer mooi, boeiend en persoonlijk boek.’

Bert Karel Schreurs, emeritus hoogleraar germanistiek

‘Mooi van taal. Bijna elke bladzijde roept een wereld op waarin ik nog tijden kan vertoeven.’

Maria van Raak, dichter