Inhoud

Voorwoord 5

Inleiding 13

Ons paradigmatisch vertrekpunt 23

Deel 1 KERNPRINCIPES 25

1 (Regu)leren doe je niet alleen 27

1.1 De complexe en sociale dynamiek van leren reguleren 27

1.2 Het belang van netwerken 29

1.3 Coregulatienetwerken 31

1.4 Reguleren van leren, hoezo eigenlijk? 33

2 Drie vormen van reguleren van leren 37

2.1 Zelfregulerend leren 37

2.2 Teamregulatie 41

2.3 Coregulatie 44

2.4 Een netwerkperspectief op integratie van regulatievormen 47

3 Gedeelde taal 51

3.1 Onvoldoende begrip van concepten 51

3.2 Evidence-informed werken 53

Concept 1: Motivatie 55

Concept 2: Eigenaarschap 58

Concept 3: Regie over het leerproces 61

Concept 4: Scaffolding en de zone van naaste ontwikkeling 62

Concept 5: Metacognitie 65

Concept 6: Feedback, monitoring en reflectie 67

Concept 7: Expliciete (directe) instructie 71

3.3 Integratie van alle concepten 73

Deel 2 ONTWERP EN UITVOER IN DE PRAKTIJK 77

4 Reguleren van leren in onderwijsontwerp 79

4.1 Over (blended) onderwijsontwerp 79

4.2 Kernprincipes 83

Principe 1: Authenticiteit 83

Principe 2: Personalisatie 90

Principe 3: Controle 94

Principe 4: Ondersteuning 98

Principe 5: Interactie 101

Principe 6: Reflectie 107

Principe 7: Kalibratie 112

4.3 Rekening houden met effectieve leerstrategieën 114

4.4 Reguleren van leren op curriculumniveau 121

4.5 Van theorie naar praktijk 125

5 Toetsing als katalysator voor het reguleren van leren 131

5.1 De functie(s) van toetsing 131

5.2 Toetsing inzetten voor het reguleren van leren 133

5.3 Toetsvormen voor het in kaart brengen van regulerend vermogen 135

5.4 Van diagnose naar gerichte ondersteuning 145

5.5 Toetsing als middel om coregulatie te stimuleren 150

5.6 Af en toe moet je ook beoordelen 152

6 Reguleren van leren in directe interactie 159

6.1 Coregulatie in (leer)gesprekken 159

6.2 Practice what you teach 162

6.3 Taakanalyse 164

6.4 Coregulatie rondom een specifieke taak 165

6.5 Hulp bij plannen 168

6.6 Expliciete en impliciete instructie 170

6.7 De rol van feedback 174

6.8 Ontwikkel je eigen toolbox 179

6.9 Directe interacties in samenhang 180

7 Reguleren van leren vanuit de onderwijsomgeving 185

7.1 De onderwijsomgeving als meer dan alleen decor 185

7.2 Waarom we het woord ‘leeromgeving’ niet gebruiken 186

7.3 Duwtjes in de rug (nudging) 187

7.4 De fysieke onderwijsomgeving inrichten 191

7.5 De digitale onderwijsomgeving inrichten 198

7.6 Digitale tools inzetten voor het reguleren van leren 202

7.7 Denk breed 207

8 De do’s en don’ts van doelen 211

8.1 Leerdoelen als fundament 211

8.2 Soorten doelen 214

8.3 De kunst van het formuleren van leerdoelen 217

8.4 Leerdoelen bij het reguleren van leren 221

8.5 Risico’s en valkuilen 222

8.6 Leerdoelen als kompas 224

9 Netwerken als broedplaats voor regulatie 227

9.1 Wat zijn coregulatienetwerken ook alweer? 227

9.2 Visualiseren van je coregulatienetwerk 228

9.3 Samen visualiseren in een buddysysteem 230

9.4 Jouw plek in jouw netwerk 231

9.5 Teamnetwerken 232

10 Coregulatie en teamregulatie in docentprofessionalisering 237

10.1 De paradox van een leven lang ontwikkelen 237

10.2 Een andere benadering 238

10.3 Van isolatie naar collaboratie 239

10.4 Lesson study 240

10.5 Intervisie en reflectief handelen 243

10.6 Effectieve observaties 245

10.7 Microteaching 247

10.8 Co-teaching 247

10.9 Professionele leergemeenschappen als integrale aanpak 249

10.10 Samen groeien 254

11 Risico’s in de praktijk 259

11.1 Waarom zijn er risico’s? 259

11.2 Overzicht van risico’s 260

11.3 Over ontdekkend leren 267

11.4 Bezint eer ge begint 269

11.5 Voortdurende dialoog 271

Deel 3 PRAKTISCHE CASUÏSTIEK 273

Casus 1 – Coregulatie en teamregulatie in flexibel onderwijs (hbo) 275

Casus 2 – Grip op je onderwijs met hulp van technologie (mbo) 280

Casus 3 – Coregulatie in het geneeskundecurriculum (wo) 287

Casus 4 – Werken aan professionele vaardigheden in de sportsector (hbo) 292

Casus 5 – Assessment als informatiebron voor reguleren van leren (hbo) 296

Casus 6 – Team-based learning als instrument voor coregulatie (wo/hbo/mbo/vo)301

Casus 7 – Reguleren van leren in ontwikkeltraject ‘Just-In-Time’ (mbo) 305

Slotwoord 311

BIJLAGEN 313

Bijlage 1 – Definities belangrijkste concepten 315

Bijlage 2 – Strategieën voor zelfregulerend leren 319

Bijlage 3 – Gedragsindicatoren voor zelfregulerend leren 323

Bijlage 4 – Checklist zelfregulatie in onderwijsontwerp 325

Bijlage 5 – Gespreksleidraad coregulatie 329

Bijlage 6 – Zelfevaluatielijst voor zelfeffectiviteit (self-efficacy) 331

Bijlage 7 – Feedbackreflectieformulier 333

Bijlage 8 – Toetsingsrubriek voor regulatievaardigheden 334

Bijlage 9 – Rubriek voor zelf- en peerevaluatie 335

Bijlage 10 – Gevalideerde vragenlijsten 337

Bijlage 11 – SMART-leerdoel formuleren 338

Bijlage 12 – Tool voor netwerkvisualisatie 339

Bijlage 13 – Checklist risico’s en aandachtspunten voor implementatie 340

Register 343

Literatuur 345

Totstandkoming 357

Over de auteurs 359

Dankwoord 360