Werken met ontwikkelingsleeftijden

De auteur is als psycholoog werkzaam bij een organisatie die ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Met behulp van een ruim aantal voorbeelden uit de praktijk beschrijft zij op een uitermate heldere en toegankelijke wijze een begeleidingsmethodiek.
Het is de op het `niveaudenken` gebaseerde begeleiding volgens `ontwikkelingsleeftijden`, die uitgaat van de normale ontwikkelingsleeftijden van baby, peuter, kleuter en schoolkind. Deze worden verbonden met de individuele IQ-metingen en vertaald naar de verstandelijk beperkte cliënt en zijn mogelijkheden `op de gebieden sociaal welbevinden, interpersoonlijke relaties, persoonlijke ontplooiing, lichamelijk welbevinden en zelfbepaling. Op deze wijze kan een begeleidingsstijl ontstaan, die aansluit bij de basisbehoeften van de cliënt.

De toegankelijke schrijfstijl, literatuursuggesties en ondersteunende schema`s maken het boekje tot een zeer nuttig instrument voor een ieder die werkt en leeft met mensen met een verstandelijke beperking.

Praktische tips!
Eenvoudige en begrijpelijke taal, vele herkenbare voorbeelden uit de praktijk, volop tips om ontwikkelingsleeftijden te gebruiken voor de dagelijkse ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking.

Pluspunten: Overzichtelijk, Heldere boodschap, Praktisch toepasbaar

Gemiddelde beoordeling:  5 van de 5 sterren

Werken met ontwikkelingsleeftijden
Bianca Vugts - De Groot heeft het boek `Werken met ontwikkelingsleeftijden geschreven`. Bianca is werkzaam bij Stichting Prisma, een organisatie die ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Ze is medeontwikkelaar van de Methodiek Meer Mens, en werkte mee aan het verschijnen van het boek ‘Meer Mens, Methodisch werken aan kwaliteit van leven’ (Erbrink, 2008).

‘Werken met ontwikkelingsleeftijden’ is met name geschikt voor groeps- en activiteitenbegeleiders die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Ook voor andere professionals of ouders en verwanten zal de inhoud van dit boek herkenbaar en toepasbaar zijn.

Inhoud van het boek
In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking is het gebruikelijk dat de mate van verstandelijke beperking van een individu wordt uitgedrukt in ontwikkelingsleeftijden. Dit zogenaamde ‘niveaudenken’ is een waardevol middel dat de professional kan inzetten om zich beter in te leven in zijn cliënt. Wanneer men rekening houdt met een aantal spelregels, kan deze manier van kijken gebruikt worden om beter af te stemmen op het individu en daarmee uiteindelijk de kwaliteit van leven van de cliënt te vergroten!

In dit boek wordt die ontwikkelingsbenadering op een praktische en begrijpelijke wijze toegelicht. Aan de hand van vele concrete praktijkvoorbeelden zal duidelijk worden hoe die kennis van de verschillende ontwikkelingsfasen kan worden gebruikt om te komen tot een verantwoorde begeleidingsstijl, die aansluit bij de basisbehoeften van de cliënt met een verstandelijke beperking.

(Bron: Nieuwsbrief EMG, mei 2010)

Beknopte beschrijving van de ontwikkelingsbenadering, en van de verschillende sociaal-emotionele leeftijden. Met veel praktijkvoorbeelden.

In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking is het gebruikelijk dat de mate van verstandelijke beperking van een individu wordt uitgedrukt in ontwikkelingsleeftijden. Dit zogenaamde ‘niveau-denken’ is een waardevol middel dat de professional kan inzetten om zich beter in te leven in zijn cliënt. Wanneer men rekening houdt met een aantal spelregels (bijvoorbeeld: het is één benadering uit vele; het is een middel en geen doel op zich; spreek de cliënten altijd aan op een respectvolle manier; vermijd betutteling en infantilisering van volwassenen op basis van hun ‘ontwikkelingsleeftijd’), dan kan deze manier van kijken gebruikt worden om beter af te stemmen op het individu en zijn mogelijkheden en daarmee uiteindelijk de kwaliteit van leven van de cliënt vergroten.

In dit boek wordt die ontwikkelingsbenadering op een praktische en begrijpelijke wijze toegelicht. Aan de hand van vele concrete praktijkvoorbeelden wordt duidelijk hoe die kennis van de verschillende ontwikkelingsfasen kan worden gebruikt om te komen tot een verantwoorde begeleidingsstijl, die aansluit bij de basisbehoeften van de cliënt met een verstandelijke beperking.
In het eerste hoofdstuk wordt ingegaan op wat ontwikkeling is, hoe we tot ontwikkelingsleeftijden komen en welke aspecten daarbij een rol spelen. Gekoppeld aan een verdeling van IQ-scores worden dan de verschillende domeinen en stadia van zowel de cognitieve (Piaget) en sociaal-emotionele ontwikkeling (Došen) beknopt beschreven, waarin naar voren komt wat mensen met een beperking kunnen en aankunnen. Dit geeft aanknopingspunten hoe we mensen kunnen en moeten benaderen, zonder hen te overvragen of te betuttelen, waarbij we zien dat de emotionele ontwikkeling vaak achterblijft bij de lichamelijke en verstandelijke ontwikkeling.
In de hoofdstukken twee tot en met vijf worden dan de voor ieder herkenbare periode van baby (0-12 maanden), peuter (1-3 jaar), kleuter (3-6 jaar) en schoolkind (6-12 jaar) behandeld. In elk hoofdstuk wordt eerst steeds een korte beschrijving van de normale ontwikkeling geschetst, waarna gekeken wordt wat dat nu betekent voor mensen met een verstandelijke beperking die in een min of meer gelijke of vergelijkbare ontwikkelingsfase verkeren, waarbij steeds de volgende aspecten worden besproken: emotioneel welbevinden, inter-persoonlijke relaties, persoonlijke ontplooiing, lichamelijk welbevinden en zelfbepaling. Met veel concrete praktijkvoorbeelden wordt duidelijk gemaakt hoe de kennis van de verschillende ontwikkelingsfasen kan worden gebruikt. Als bijlage is een samenvattend schema toegevoegd van de verschillende ondersteuningsbehoeften per ontwikkelingsniveau.
De kracht van dit boek, dat vooral bedoeld is voor verzorgers en begeleiders, ligt in de herkenbare eenvoud. Het is prettig leesbaar, bescheiden in zijn pretenties, maar wel van groot belang voor de praktijk. Van harte aanbevolen dus. Omdat toch niet iedereen voldoende directe ervaring met deze leeftijdsgroep tot 12 jaar heeft had een verhelderende DVD met herkenbare scènes de voorbeelden nog sprekender in beeld kunnen brengen als vertrekpunt voor nadere bespreking, maar mensen kunnen ook zelf opnames maken. Want dat wil ik vooral de collega pedagogen en psychologen van harte aanbevelen: ga ermee aan de slag in de inhoudelijke coaching van begeleiders. Dan kan ook ingegaan worden op allerlei kritische vragen die naar voren kunnen komen, zoals hoe het nu precies zit met de overgangen tussen die verschillende perioden, de samenhang tussen ontwikkelingstaken, of je wel betrouwbaar kunt spreken over een niveaubepaling van bijvoorbeeld (ongeveer of precies?) 2,6 of 11 jaar, wat de invloed is van allerlei stimulerende of remmende factoren, etc. Misschien kan de auteur, eventueel samen met anderen, op basis van haar ervaringen een aanvullende publicatie voor vakgenoten maken waarin op bepaalde ontwikkelingspsychologische en orthopedagogische aspecten nog wat verder wordt ingegaan. Waar bijvoorbeeld ook verbanden worden gelegd met de hierboven besproken SIS en met diverse ontwikkelingsschalen.    

Deze recensie is geschreven door Ruud Geus