Socratisch coachen

Socratisch coachen is een bijzonder goed boek. Het is een studieboek omdat het makkelijk leest, schema`s bevat en illustratieve cases. Wat ik vooral bijzonder goed vind aan dit boek: het is geen goedkope herwerking van bestaande methoden. De auteur Hilde Vervaart laat blijk geven van diep inzicht in de materie en een hoge graad van synthese. Het boek bevat namelijk een inspirerende en heldere inleiding over de achtergronden van het Socratisch coachen. Hier is duidelijk opzoekingswerk gebeurd. Bovendien integreert de auteur verschillende benaderingen tot één geheel: de Socratische vraagstelling, de Rationeel Emotieve Therapie, NLP en de opvatting over Levenskunst van Fritz. Deze integratie is een perfecte onderbouwing van de essentie van het coaching vak: mensen door middel van vraagstelling tot reflectie en zelfsturing brengen. Proficiat, een echte aanrader.
Rudy vandamme www.coaching-co.be 

Hilde Veraart-Maas, organisatiesociologe van opleiding en sinds 1991 zelfstandig HRM-adviseur, trainer en coach schreef eerder ‘Werken aan deeltijd, deeltijdwerk in een resultaatgerichte cultuur’, een standaardwerk op het gebied van deeltijdse arbeid, de balans tussen vrije tijd en werk en de cultuurverandering op dat gebied. Sinds juli 2006 is haar tweede boek er, “Socratisch Coachen”. Hiermee wil de auteur de socratische vraag uit de “ongrijpbare sfeer van vanzelfsprekendheid en intuïtie” halen. De auteur slaagt in haar opzet door zowel een stevige theoretische basis als een reeks praktische illustraties van de methodiek aan te bieden. Het boek is dan ook interessant voor iedereen die coacht: HR-managers, loopbaanadviseurs, vertrouwenspersonen, managers en collega's. Iedereen die voor zichzelf een probleem wil oplossen en bereid is kritisch naar zichzelf te kijken kan dit boek gebruiken. Een nieuwe aanpak is het echter niet: in feite is de benadering zoals Socrates die introduceerde al zo’n 2500 jaar oud. De Griekse wijsgeer leerde ons: ‘Ken uzelf’. Dat is meteen ook de rode draad van dit boek: een goede coach kent zijn mogelijkheden en zijn beperkingen. Een goede coach die de gangbare gesprekstechnieken onder de knie heeft, kan wellicht de socratische vragen als krachtige aanvulling gebruiken om de medewerker of cliënt te helpen tot een doorbraak te komen. Socratische vragen leiden ertoe dat de gecoachte zelf nadenkt, zelf afwegingen maakt, zelf keuzes maakt en zelf stappen onderneemt. Dergelijke vragen vormen de kern van socratisch coachen. Men voorkomt ermee dat men (on)bewust vervalt in het geven van suggesties en het aandragen van oplossingen. Men kan bibliotheken vullen met boeken die al verschenen zijn over coachen, en toch kan dit boek iets toevoegen aan de bestaande literatuur. Alle vormen van coachen en begeleiden hebben immers, vanuit de optiek dat ‘een coach het antwoord krijgt dat hij verdient’,‘de kunst van het vragen stellen’ gemeen. Een kunst waarvan Socrates de verpersoonlijking was en blijft. www.hrsquare.be

Coaching is in. De grote hoeveelheid literatuur op dit terrein onderstreept dat. ""Is er dan plaats voor nog een boek?"" Die vraag stelt de auteur in de inleiding van haar boek. Hoewel ze de vraag zelf ook bevestigend beantwoordt, kan de lezer zelf ook vaststellen dat 'Socratisch coachen' een uitstekend boek is waarin theorie en praktijk in goede balans helder worden beschreven. Het boek is zowel geschikt voor interne als externe coaches. 'Socratisch coachen' gaat over de kunst van het vragenstellen. De coach treedt daarbij in de voetsporen van Socrates die vol verwondering vragen stelde. Oprechte nieuwsgierigheid in anderen vereist de vaardigheid ècht te kunnen luisteren. Deze vaardigheid wordt bij Socratisch coachen gecombineerd met scherpe, korte en kritische vragen, die nooit kwetsend of bedreigend zijn voor de cliënt. Het fundament van de methodiek is gelegen in de zogenaamde Rationeel Emotieve Therapie (RET). Deze psychologische benaderingswijze is vooral bekend geworden door de zogenaamde ABC-methode waarbij de A staat voor de huidige situatie (Actual Event), de B voor overtuiging (Belief) en de C voor de gevolgen (Consequences). De ABC-methode richt zich op de overtuiging van de cliënt en stelt zich ten doel irrationele opvattingen om te buigen tot rationele overtuigingen. Veraart-Maas heeft zich goed gerealiseerd dat de lezer deze methode eerst goed moet begrijpen alvorens er overgegaan kan worden tot de uitleg van Socratisch coachen. Het boek is opgebouwd uit de volgende drie delen: 1. theoretische kaders (Socratische vragen en de RET), 2. Socratisch coachen, 3. casuïstiek. Na het eerste deel heeft de lezer goed zicht op de mogelijkheden van de RET en wordt in het tweede gedeelte de wijze van Socratische vraagstelling gecombineerd met de ABC-methodiek van de RET. Door de aanwezige praktijkvoorbeelden kan de lezer zich een goed beeld vormen van de mogelijkheden. Veraart-Maas put uit een brede adviespraktijk en dat maakt haar boek zo aantrekkelijk: geen gefingeerde dialogen maar realistische praktijksituaties. Ze lezen allemaal gemakkelijk weg, maar als lezer realiseer je je verdraaid goed dat het een enorme kunde is om de juiste vraag op de juiste toon op het juiste moment te stellen. De heldere methodiek die in het begin goed is uitgelegd komt bij de bespreking van de cases kernachtig terug. Kleine zinsneden van de auteur helpen de lezer zodanig dat deze niet terug hoeft te bladeren naar de theorie. De voorbeelden uit de praktijk zijn zeer herkenbaar, zoals de medewerker die zich gedraagt als 'een bezoeker' en eigenlijk niet gecoacht wil worden. Waardevol is het dat alle praktijkvoorbeelden voorzien zijn van deskundig commentaar. Wie als coach deze techniek goed weet toe te passen, moet in staat zijn veranderingen in organisaties van binnenuit te realiseren. Daarmee zou coaching iets van haar 'softe imago' kwijt kunnen raken en een essentieel onderdeel kunnen vormen van het HRM instrumentarium van organisaties. Coaching is geen vrijblijvende exercitie. Het dient altijd een doel. Wanneer we deze doelen weten te realiseren door de kunst van het vragen stellen en daarbij de confrontatie niet schuwen, kan coaching en krachtig middel zijn ter ondersteuning van organisatieveranderingen. Om dat te realiseren zullen in ieder geval de interne coaches zich moeten bekwamen in de techniek van Socratische verwondering en het 'veroordelen' van medewerkers moeten afleren. Dat wil zeggen dat coaches zich moeten beperken tot het stellen van vragen en zich niet moeten inlaten op het wijzen van fouten of het maken van verwijten. In 'Socratisch Coachen' wordt deze boodschap zowel in theorie als in de vele dialogen helder uitgedragen. drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Als gecertificeerd e-moderator begeleidt hij onderwijsinstellingen en organisaties met online leer- en veranderprocessen. (zie www.pderoode.com ). Hij is auteur van het boek ‘Meegaan of dwarsliggen’. Website managementboek.nl

Wie anders dan Socrates leerde ons de goede vragen te stellen? Het boek 'Socratisch coachen' is een aanvullende methodiek op de gangbare coachingsvaardigheden waarmee de coach iemand helpt om vanuit andere perspectieven naar zijn probleem te kijken. Bovendien leert men toekomstige problemen zelfstandig aan te pakken. Dit boek over socratisch coachen bestaat uit drie delen. In het eerste deel bespreekt Hilde Veraart-Maas de twee theoretische fundamenten en haalt ze de socratische vragen uit de intuïtieve sfeer. Aan de hand van de Rationeel Emotieve Therapie beschrijft ze hoe de coach kan helpen om vanuit nieuwe perspectieven naar een probleem te leren kijken. Vervolgens leert men zelf het probleem adequaat aan te pakken. Het tweede deel gaat in op de praktijk van het socratisch coachen. Veel praktijkvoorbeelden illustreren de methodiek. Het derde deel toont drie cases met actuele thema's: teamcoaching, burn-out en loopbaan heroriëntatie. De auteur behandelt het verloop van een traject vanaf het eerste contact tot de afronding. Het boek is geschreven voor iedereen die anderen met een probleem in het werk wil helpen. Dat kunnen zowel externe als interne coaches zijn: HRM-managers, loopbaanadviseurs, vertrouwenspersonen, managers én collega's. Eveneens is het interessant voor supervisoren en intervisiegroepen. Ten slotte is het boek ook bedoeld voor mensen die zelf een probleem willen oplossen en bereid zijn kritisch naar zichzelf te kijken.

Coachen vanuit onwetendheid

Ik kocht aan het begin van de vakantie een aantal boeken. Na ‘winst’ las ik Socratisch Coachen. Een boek van Hilde Veraart-Maas. Een boek over coachen vanuit onwetendheid. Een boek over de kunst van het vragen stellen. Uitgangspunt: “Er is geen goed antwoord. Er zijn alleen goede vragen.” – Cristine Padesky

De methode is een uitbreiding op gebied van RET model (het Rationeel Emotieve Trainingsmodel). Het RET model gaat uit van een gebeurtenis, de gedachten die daarop volgt en vervolgens welk gedrag en gevoel erbij opspeelt, ofwel de consequenties(ABC-model). Het boek neemt je aan de hand langs verschillende technieken, waarin vooral de neutraliteit en ‘onwetendheid’ van de coach centraal staat. Het doel is om het probleem, dat veelal voortkomt uit een irrationele gedachte, via een uitdaging aan te pakken om zo denkpatroon te veranderen. Het klinkt een beetje wazig als je niet thuis bent in de termen, maar dan moet je het boek gewoon lezen.

De socratische methode die mevrouw Veraart-Maas beschrijft is er op gericht om de cliënt zelf zijn situatie onder ogen te nemen. Zelf werken aan een oplossing. Naarmate het traject vordert, zal de cliënt meer aan het woord zijn en zijn situatie reflecteren. Een vergrootte mate van betrokkenheid dus, die het KNKV ook in haar cursussen ambieert.

Wat me vooral aanspreekt in het boek is de manier waarop gewerkt wordt aan problemen en vraagstukken. De cliënt komt met de oplossing, de coach vraagt alleen. Het is de denkwijze van de cursussen tot korfbaltrainers, als in het vragend coachen, maar dan uitgebreider. De speler is de sleutel naar de oplossing, de speler bepaalt het nieuwe startpunt en het doel. De coach opent eigenlijk alleen ogen, en ziet toe op de ontwikkelingen.

In het boek worden een aantal inspirerende quotes gebruikt die de hoofdstukken vooraf een gezicht geven. Als voorbeeld een oude volkswijsheid zegt “Advies geven heeft geen zin. Intelligente mensen hebben geen advies nodig, domme mensen luisteren er niet naar”. Of een andere: Mensen willen wel veranderen, maar niet verandert worden”. Inspirerende oneliners voor een coach, waar ik als ik om me heen kijk de eigenwijsheid in iedere speler wel terug zie. Ook sporters lijken het toch vooral zelf te willen doen.

Laatst speelde ik dan ook met de gedachte dat een goede coach, een coach is die ernaar streeft overbodig te zijn. Te meer omdat mensen die hun eigen weg kiezen nu eenmaal verder lijken te komen.

Het boek is overigens te vinden onder het volgende ISBN nummer: 978 90244 48503
Een ware aanrader wanneer je het leest met een doel voor ogen.

Deze recensie is geschreven door Steven van Raffe, korfbalcoach.

Dit boek behandelt de methodiek van het socratisch coachen, een methode die socratische vraagstelling met de Rationele Effectiviteits Theorie (RIT) integreert. Hierbij is extra aandacht voor de sofistische valkuilen. De methode en het boek zijn geschikt voor professionele coaches, hoewel de inleiding een bredere doelgroep benoemt.
De theoretische kaders van de RET en methode van socratische vraagstelling worden helder beschreven. maar voor de professionele coach overbodig uitgebreid. De schrijfster is organisatiesociologe en gespecialiseerd in HRM-vraagstukken; een groot deel van het boek wordt besteed aan werkgerelateerde casuistiek. Het is een goed leesbaar studieboek met een logische opbouw. De theorie wordt aangevuld met illustratieve voorbeelden en schematische voorstellingen. Het boek besluit met een bijlage met voorbeeldvragen en een literatuuropgave.

Van Socrates is genoegzaam bekend dat hij zijn stadsgenoten prikkelde met nooit aflatende vragen en hen daarbij de grond onder de zegezekere voeten sloeg. Door te veinzen dat hij niets wist haalde Socrates de zelfzekerheid van zijn opponenten naar beneden en de waarheid naar boven. Hij toonde zijn gesprekspartners de contradicties in hun redeneervermogen. De tijdgenoten van Socrates moeten over een geweldig geheugen hebben beschikt. Hoewel hij nooit een Griekse jota heeft genoteerd, kennen we bladzijden lange gedetailleerde discussies die hij voerde. Ze zijn achteraf allemaal uit het hoofd opgeschreven door enthousiastelingen die er bij waren. Begin daar zonder bandopnemer maar eens aan.
Socrates ging ervan uit dat de waarheid in ieder van ons zit en hij zag het als zijn taak die eruit te halen, zoals een vroedvrouw de kinderen ter wereld brengt. Als we de Phaidon van Plato mogen geloven dan bleef Socrates commentaar leveren en vragen stellen tot zijn - opgelegde en door de fatale werking van gevlekte scheerling versnelde - laatste snik.
Socratisch coachen steunt op gesprekstechnieken die binnen een therapeutische context worden gebruikt. In de klinische sector heet deze manier van werken cognitieve therapie. Het is een behandelingsstructuur die steunt op cognitieve processen zoals denken, weten, oordelen en andere cerebrale processen. Het gaat, met andere woorden, om activiteiten waarvan men zich bewust is. Het is niet de eerste keer dat het managementveld termen en technieken aan het therapeutisch en orthopedagogische terrein ontleent. Empowerment is een ander en ouder voorbeeld. Vooraleer dit begrip asielrecht kreeg in het managersjargon werd het gebruikt door pedagogen die er - in hun opvoedingsrelatie met pupillen - ongeveer hetzelfde mee bedoelden dan managers vandaag bij hun medewerkers.

Het boek van Hilde Veraart -Maas beschrijft een manier om problemen op te lossen en, belangrijker, hoe anderen duurzaam kan worden geleerd problemen op te lossen. Zij gebruikt daarvoor de «socratische dialoog», dit wil zeggen met gerichte vragen de deelnemers stimuleren om na te denken over een probleem. Indien dit lukt, slaag je erin vastgeroeste ideeën en geautomatiseerde reacties op te heffen. De deelnemers leren op een vernieuwende wijze tegen moeilijkheden aankijken. De structuur van een socratisch gesprek ziet er als volgt uit: om te beginnen wordt een onderzoeksvraag geformuleerd, een algemene uitgangsvraag die de deelnemers (zes tot tien mensen nemen aan het gesprek deel, maar de methodologie is eveneens bruikbaar binnen een individuele relatie) alleen door «samen-denken» kunnen beantwoorden, niet door die aan bronnen, statistieken of archieven te ontlenen. Het formuleren van de uitgangs vraag begint meestal met praktische hoe-vragen. Zo`n praktische vraag is bijvoorbeeld: «Hoe kunnen we de samenwerking verbeteren?», «Opwelke punten moet de samenwerking worden verbeterd?» of «Wanneer is een team zelfsturend?»

Geen vrijblijvende deelname

Om te voorkomen dat de dialoog verzandt in vrijblijvende en hypothetische uitspraken moeten de deelnemers in een tweede fase concrete voorbeelden aanhalen. Uit die voorbeelden wordt een casus geselecteerd. Het voorbeeld moet aan zekere voorwaarden voldoen: het moet concreet zijn en de inbrenger moet er zelf mee te maken hebben gehad. Verder moet de casus relevant zijn en alle deelnemers moeten hem kunnen herkennen. Ook moet het voorbeeld al verleden tijd zijn, zodat de verleiding verdwijnt om te vervallen in probleemoplossingen, suggesties of psychologiseren. Tot slot moet het voorbeeld eenvoudig zijn, zodat alle deelnemers zich een goed beeld van de situatie kunnen vormen. Niemand mag immers vrijblijvend aan de dialoog deelnemen. Om effect te hebben moet iedereen persoonlijk betrokken zijn.

Gezamenlijke visie

De volgende fase is de pro-/contra analyse. De deelnemers geven hun standpunt over het voorbeeld. Ze beargumenteren die standpunten vervolgens aan de hand van feiten, meningen, oordelen en rechtvaardigingen. Vervolgens wordt onderzocht welke overtuigingen en zienswijzen er leven bij de deelnemers ten aanzien van de uitgangsvraag en of die verschillende visies wel houdbaar zijn. Ten slotte is er de fase van de reflectie. Op basis van consensus komt de groep tot een gezamenlijke conclusie of visie.

Tweede pijler

De Rationeel Emotieve Training (RET), is de tweede pijler van het socratisch coachen. Wat het socratisch coachen vooral aan de RET ontleent, is de zelfredzaamheid van de betrokkene bij het opsporen van irrationele overtuigingen en tevens het uitdagen daarvan zodat iemand nieuw gedrag kan aanleren. Als de betrokkene verstrikt is in stellige, vastgeroeste overtuigingen, is het aan de coach om hem te helpen zich daaruit los te weken en zijn persoonlijke situatie ook vanuit andere perspectieven te leren zien.

De RET heeft niet de pretentie om oorzaken van problemen of gebeurtenissen ongedaan te maken, maar leert iemand wel er adequaat mee om te gaan. Het is een pragmatische en effectieve aanpak, waarin de coach actief en directief participeert. De RET gaat ervan uit dat irrationele gedachten belangrijk bijdragen aan emotionele problemen en dat we die daarom het best aanpakken door het denken te veranderen. Hilde Veraart-Maas spreidt de theorie begrijpbaar uit en koppelt voortdurend terug naar praktijkvoorbeelden en uitgesponnen voorbeelddialogen.

Vogelvlucht

Wie in vogelvlucht over dit boek vliegt zal vaststellen dat het werk bestaat uit drie delen. In een eerste deel komen de theoretische grondlagen ter sprake, socratische vragen en Rationeel Emotieve Training. Het tweede deel gaat met veel voorbeelden - in op de praktijk van socratisch coachen. Het derde deel ten slotte belicht aan de hand van drie verschillende cases (teamcoaching, bum-out en loopbaanheroriëntatie ) het ganse traject vanaf het eerste contact tot de afronding.

De auteur

Hilde Veraart-Maas (1954) studeerde af als organisatiepsychologe. Zij heeft ruime beleidsmatige en leidinggevende ervaring in HRM opgedaan in de zakelijke dienstverlening en in de non
profitsector. Sinds 1999 is zij actief als zelfstandig HRM-adviseur, trainer en coach. In 2001 schreef zij Werken aan deeltijd, deeltijdwerk in een resultaatgerichte cultuur.

RECENSENT Koen Vertessen, tekstschrijver-journalist

Ken uzelf

Of het nu om persoonlijke groei gaat, coaching dan wel het verhelderen van beleidskeuzes, Socrates is in onder managers. Opmerkelijk, want hoe actueel kan een Griekse wijsgeer zijn die 2.500 jaar geleden leefde en bovendien geen schriftelijke erfenis heeft nagelaten? Geen wonder dus dat menigeen achter de hernieuwde aandacht voor Socrates een meer dan gemiddelde dosis zweverigheid vermoedt. Ten onrechte, vindt Hilde Veraart. Met haar boek Socratisch coachen wil ze de socratische methode uit “de ongrijpbare sfeer van de intuïtie halen” en omvormen tot een werkbaar instrument voor iedereen die anderen met problemen in het werk helpt. Daar slaagt ze wonderwel in. Niet alleen laat organisatiesocioloog Veraart zien dat ze uitstekend gedocumenteerd is, ook doorspekt ze haar betoog met talloze praktijkvoorbeelden.
Rest de vraag wat de socratische methode de zorgmanager te bieden heeft. Dat blijkt meer te zijn dan wat losse tips en trucs. Het socratische vraaggesprek, zo legt Veraart uit, is erop gericht dat werknemers zelf nadenken, zelf afwegingen en keuzes maken en zelf stappen zetten die bij hun situatie passen. Een dergelijke benadering sluit naadloos aan bij het werken met professionals. Iedere manager in de zorg weet dat directief sturen vanwege de grote autonomie van professionals weinig zin heeft. Socrates leert de manager zich niet-autoritair, maar kritisch-onderzoekend op te stellen.
De socratische methode kan bovendien helpen het eigen leiderschapsrepertoire aan te scherpen. Wie het socratische credo “Ken uzelf” goed doordenkt, stuit vanzelf op zijn eigen beperkingen. De typerende socratische methode van praktische en concrete vragen stellen, helpt beter zicht te krijgen op het primaire proces. Juist in almaar uitdijende zorginstellingen dreigt de manager nogal eens het zicht op de werkvloer te verliezen. Daarnaast is Socrates een meester in de kunst van de bondigheid. Ook geen overbodige luxe in een sector waarin niet zelden dikke beleidsnota’s de toon zetten.
Als Veraart al toch kritiek verdient dan is het vanwege een kleine, maar niet onbelangrijke omissie. In haar boek laat ze onderbelicht dat niet iedereen altijd zit te wachten op lastige vragenstellers. Dat ondervond Socrates zelf door schade en schande toen hij 2.500 jaar geleden op last van het Atheense stadsbestuur de gifbeker aan de mond zette. 

Coaching is in. De grote hoeveelheid literatuur op dit terrein onderstreept dat. "Is er dan plaats voor nog een boek?" Die vraag stelt de auteur in de inleiding van haar boek. Hoewel ze de vraag zelf bevestigend beantwoordt, kan de lezer ook vaststellen dat `Socratisch coachen` een uitstekend boek
is waarin theorie en praktijk in goede balans, helder worden beschreven. Het boek is zowel geschikt voor interne als externe coaches.

`Socratisch coachen` gaat over de kunst van het vragen stellen. De coach treedt daarbij in de voetsporen van Socrates die vol verwondering vragen stelde. Oprechte nieuwsgierigheid in anderen vereist de vaardigheid écht te kunnen luisteren. Deze vaardigheid wordt bij Socratisch coachen gecombineerd met scherpe, korte en kritische vragen, die nooit kwetsend of bedreigend zijn voor de cliënt.
Het fundament van de methodiek is gelegen in de zogenaamde Rationeel Emotieve Therapie (RET). Deze psychologische benaderingswijze is vooral bekend geworden door de zogenaamde ABC-methode waarbij de A staat voor de huidige situatie (Actual Event), de B voor overtuiging (Belief) en de C voor de gevolgen (Consequences). De ABC-methode richt zich op de overtuiging van de cliënt en stelt zich ten doel irrationele opvattingen om te buigen tot rationele overtuigingen. Veraart-Maas heeft zich goed gerealiseerd dat de lezer deze methode eerst goed moet begrijpen alvorens er overgegaan kan worden tot de uitleg van Socratisch coachen. Het boek is opgebouwd uit de volgende drie delen: 1. theoretische kaders (Socratische vragen en de RET), 2. Socratisch coachen, 3. casuïstiek.
Na het eerste deel heeft de lezer goed zicht op de mogelijkheden van de RET en wordt in het tweede gedeelte de wijze van Socratische vraagstelling gecombineerd met de ABC-methodiek van de RET. Door de aanwezige praktijkvoorbeelden kan de lezer zich een goed beeld vormen van de mogelijkheden. Veraart-Maas put uit een brede adviespraktijk en dat maakt haar boek zo aantrekkelijk: geen gefingeerde dialogen maar realistische praktijksituaties. Ze lezen allemaal gemakkelijk weg, maar als lezer realiseer je je verdraaid goed dat het een enorme kunde is om de juiste vraag op de juiste toon op het juiste moment te stellen.
De heldere methodiek die in het begin goed is uitgelegd, komt bij de bespreking van de cases kernachtig terug. Kleine zinsneden van de auteur helpen de lezer zodanig dat deze niet terug hoeft te bladeren naar de theorie. De voorbeelden uit de praktijk zijn zeer herkenbaar, zoals de medewerker die zich gedraagt als `een bezoeker` en eigenlijk niet gecoacht wil worden. Waardevol is het dat alle praktijkvoorbeelden voorzien zijn van deskundig commentaar. Wie als coach deze techniek goed weet toe te passen, moet in staat zijn veranderingen in organisaties van binnenuit te realiseren. Daarmee zou coaching iets van haar `softe imago` kwijt kunnen raken en een essentieel onderdeel kunnen vormen van het HRM instrumentarium van organisaties.
Coaching is geen vrijblijvende exercitie. Het dient altijd een doel. Wanneer we deze doelen weten te realiseren door de kunst van het vragen stellen en daarbij de confrontatie niet schuwen, kan coaching een krachtig middel zijn ter ondersteuning van organisaneveranderingen. Om dat te realiseren zullen in ieder geval de interne coaches zich moeten bekwamen in de techniek van Socratische verwondering en het `veroordelen` van medewerkers moeten afleren. Dat wil zeggen dat coaches zich moeten beperken tot het stellen van vragen en zich niet moeten inlaten met het wijzen op fouten ofhet maken van verwijten.
In `Socratisch coachen` wordt deze boodschap zowel in theorie als in de vele dialogen helder uitgedragen.

Hilde Veraart-Maas, Socratisch coachen, Uitgeverij H. Nelissen, 2006, paperback (259 blz.) € 29,5°.

Een boek dat het vinden waard is, is het boek van Hilde Veraart-Maas dat ons laat kennismaken met een specifieke coachingsmethodiek, namelijk die van de socratische coaching. Het boek bestaat uit drie delen.
In het eerste deel bespreekt Veraart-Maas de twee theoretische fundamenten van socratische coaching: de socratische vragen (Socrates leerde ons al 2500 jaar geleden hoe we goede vragen kunnen stellen) èn technieken uit de Rationeel Emotieve Training. Ze wil de socratische coaching met dat deel uit de intuïtieve sfeer halen. In het tweede deel beschrijft ze aan de hand van veel praktijkvoorbeelden de praktijk van het socratisch coachen. Ze laat zien uit welke gespreksfases socratische coaching bestaat. Het derde deel behandelt een dwarsdoorsnede van werkgerelateerde casuïstiek; Veraart-Maas beschrijft de situatie vanaf het eerste contact tot en met de afronding.
Ze doet dat in drie hoofdstukken over aparte thema`s: teamcoaching, burnout en loopbaanheroriëntatie.

Wie anders dan Socrates leerde ons de goede vragen te stellen? Socratisch coachen is een boek in drie delen. In het eerste deel laat Hilde-Veraart Maas de coach zien hoe een probleem vanuit verschillende perspectieven (middels Rationeel Emotieve Therapie) kan worden bekeken en aangepakt. Het tweede deel gaat in op de praktijk van het socratisch coachen. Het derde toont drie cases met actuele thema`s: teamcoaching, burn-out en loopbaanoriëntatie. Het boek is geschreven voor iedereen die echt anderen coacht bij het zoeken naar een oplossing voor een werkgerelateerd probleem, zoals HRM-managers, loopbaanadviseurs, vertrouwenspersonen, supervisoren en leden van een intervisiegroep. Ten slotte is het boek bedoeld voor mensen die zelf een probleem willen oplossen bereid zijn kritisch naar zichzelf te kijken.

De titel ‘ Socratisch coachen ‘ appelleert bij mij meteen aan wijsheid. De wijsheid van de oude Grieken. Socrates leefde in het Athene van de vijfde eeuw voor Christus. Hij vond zijn eigen kennis ontoereikend en baseerde zich in zijn gesprekken op een grondhouding van “niet-weten”. Deze houding is ook terug te vinden bij het Socratisch coachingsgesprek met als doel: het aan het licht brengen dat iemands uitspraken niet kloppen c.q. niet juist zijn in de zin van tegenstrijdig of onsamenhangend. De vragen kunnen dan helpen om tot een doorbraak te komen.

Zoals Hilde Veraart zelf al zegt is de aanpak niet nieuw.´ Het is alleen een systematische ordening van bepaalde vragen………………..’ Het boek gaat over het stellen van Socratische vragen op het juiste moment, zodat iemand zelf nadenkt, zelf afwegingen maakt, zelf keuzes maakt en zelf die stappen onderneemt die bij hem en zijn situatie passen.’

Zoals ik al zei gaat Socratisch vragen uit van de grondhouding van niet weten. De vragen lijken logisch en zelfs eenvoudig. Om een en ander echt te beheersen is mijns inziens oefenen een belangrijke voorwaarde. Uiteraard hangt het van iemands coachingservaring af hoe snel hij/zij het zich eigen zal maken. Socratisch coachen is niet echt nieuw in de zin dat de vragen nieuw/verrassend zijn. Het nieuwe zit in een heel bewust, degelijk en doordacht model. Het boek is geschreven voor iedereen die anderen met een probleem wil helpen. Dat kunnen
zowel externe als interne coaches zijn: HRM-managers, loopbaanadviseurs,
vertrouwenspersonen, managers én collega`s. Eveneens is het interessant voor supervisoren en intervisiegroepen. Ten slotte is het boek ook bedoeld voor mensen die zelf een probleem willen oplossen en bereid zijn kritisch naar zichzelf te kijken.

Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel bespreekt Hilde Veraart-Maas de twee theoretische fundamenten : Socratisch vragen en de Rationeel Emotieve Therapie (RET). Socratische vragen zijn kort, duidelijk en concreet. Het gesprek heeft een bepaalde structuur en kent spelregels. De schrijfster maakt het onderscheid tussen de destructieve en de constructieve fase. In de eerste fase zijn er vragen zoals: klopt het? De aandacht is gericht op het bewust maken van een onjuiste mening. In de daarop volgende fase, de constructieve, begint de vraag met: helpt het ? Op deze manier bouwt de cliënt geleidelijk een andere mening op.
Ook vindt in het eerste deel een beschrijving plaats aan de hand van de Rationeel Emotieve Therapie, hoe de coach kan helpen om vanuit nieuwe perspectieven naar een probleem te leren kijken. Vervolgens leert de cliënt zelf het probleem adequaat aan te pakken. Het aspect van RET dat veel aandacht krijgt bij het Socratisch coachen is zelfwerkzaamheid van de coachee. Dit is van belang bij het opsporen van irrationele overtuigingen en het uitdagen daarvan zodat iemand nieuw gedrag kan leren.

Het tweede deel gaat in op de praktijk van het Socratisch coachen. Veel praktijkvoorbeelden, gebaseerd op werksituaties, illustreren de methodiek. Aan de hand van 10 fasen in een Socratisch coachingsgesprek wordt een praktijkvoorbeeld gegeven. De volgende fasen zijn genoemd:

fase 1: beeldvorming, probleemschets
fase 2: beeldvormige probleemverheldering
vragen naar de context waarbinnen het probleem zich voordoet en in hoeverre er een
patroon herkenbaar is
fase 3: reflectie
de coach verplaatst zich in de cliënt en luistert naar zijn intern feedbacksysteem
fase 4: vaststellen hulpvraag + agenda
fase 5: klopt het, helpt het vragen om de irrationele gedachten te toetsen
fase 6: vragen om oplossingen te genereren (inhoud) en op hun waarde te toetsen
fase 7: verankeren nieuw gedrag
fase 8: verankeren, plan van aanpak
fase 9: meten om resultaten zichtbaar te krijgen
fase 10: toets om te leren vanuit het verleden

Het derde deel van het boek, dat verreweg het omvangrijkst is, toont drie cases met actuele thema`s: teamcoaching, burn-out en loopbaanheroriëntatie. De auteur behandelt het verloop van een traject vanaf het eerste contact tot de afronding.

Heeft dit boek een toegevoegde waarde ?
Men kan inmiddels bibliotheken vullen met boeken die al verschenen zijn over coachen, en toch kan dit boek iets toevoegen aan de bestaande literatuur. Ik vind dat de schrijfster dicht bij haar doelstelling is gebleven om de wijsheden en bruikbare elementen van het Socratische gesprek te vertalen naar het hier en nu waarbij de Rationeel Emotieve Therapie het belangrijke fundament is. Hilde Veraart slaagt in haar opzet door zowel een stevige theoretische basis als een reeks praktische illustraties van de methodiek aan te bieden. Zoals al eerder gezegd een nieuwe aanpak is het niet: in feite is de benadering zoals Socrates
die introduceerde al zo’n 2500 jaar oud. De Griekse wijsgeer leerde ons: ‘Ken uzelf’. Dat is meteen ook de rode draad van dit boek: een goede coach kent zijn mogelijkheden en zijn beperkingen. Een goede coach die de gangbare gesprekstechnieken onder de knie heeft, kan wellicht de Socratische vragen als krachtige aanvulling gebruiken om de medewerker of cliënt te helpen tot een doorbraak te komen. Socratische vragen leiden ertoe dat de gecoachte zelf
nadenkt, zelf afwegingen maakt, zelf keuzes maakt en zelf stappen onderneemt. Dergelijke vragen vormen de kern van het Socratisch coachen. Men voorkomt ermee dat men (on)bewust vervalt in het geven van suggesties en het aandragen van oplossingen.

Conclusie:
Een lezenswaardig boek met een duidelijke visie en veel praktische en uitgewerkte casuïstiek. Geen nieuwe theorieën, wel een duidelijke en degelijke aanpak op basis van de combinatie van twee fundamenten: het Socratisch gesprek en de Rationeel Emotieve Therapie.

Deze recensie is geschreven door Hanneke de Bruin, De Roedel Executive & Life Coaching.

Dit boek is een aanvullende methodiek op de gangbare coachingsvaardigheden, waarmee een coach iemand helpt om vanuit een andere perspectieven naar zijn problemen te kijken. Bovendien leert men toekomstige problemen zelfstandig aan te pakken.
Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel bespreekt Hilde Veraart de twee theoretische fundamenten en haalt ze de socratische vragen uit de intuïtieve sfeer. Het tweede deel gaat in op de praktijk van het socratisch coachen en het derde deel toont drie cases met actuele thema`s: teamcoaching, bum-out en loopbaanheroriëntatie.
Dit boek is bestemd voor iedereen die zich met begeleiding, ontwikkeling en coaching van mensen bezighoudt. Gezien het zelflerende effect is de methode ook bij uitstek geschikt voor mensen die zelf hun vragen willen oplossen en bereid zijn kritisch naar zichzelf te kijken.
spectieven naar zijn problemen te kijken. Bovendien leert men toekomstige problemen zelfstandig aan te pakken.
Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel bespreekt Hilde Veraart de twee theoretische fundamenten en haalt ze de socratische vragen uit de intuïtieve sfeer. Het tweede deel gaat in op de praktijk van het socratisch coachen en het derde deel toont drie cases met actuele thema`s: teamcoaching, bum-out en loopbaanheroriëntatie.
Dit boek is bestemd voor iedereen die zich met begeleiding, ontwikkeling en coaching van mensen bezighoudt. Gezien het zelflerende effect is de methode ook bij uitstek geschikt voor mensen die zelf hun vragen willen oplossen en bereid zijn kritisch naar zichzelf te kijken.

Als coach is het heel belangrijk goed onderbouwd, de goede vragen te stellen. Zelf coach ik met paarden, de paarden zijn dan de spiegel voor hetgeen de mensen op dat moment, in het hier en nu laten zien. De coachvraag kan zo ongeveer overal over gaan, het (bedrijfsmatige) coachdoel is vaak heel verschillend en sommige coachees / teams hebben veel weerstand als zij met het paard aan de gang ‘moeten’.

Dan is het voor mij cruciaal om hetgeen het paard spiegelt duidelijk te ‘vertalen’. Deze vertaling kun je doen door middel van ‘uitleg’. Echter, de vertaling in een vraag blijkt in de praktijk het krachtigst. Het is dan ook nog zo dat de vraag direct goed moet zijn. Een hele opdracht! Onmogelijk? Nee, want dankzij het Socratisch Coachen kon ik mijn vaardigheden ruimschoots aanvullen. Waardoor ik nu in staat ben om met een socratische vraag, niet alleen te vertalen wat het paard spiegelt maar ook nog de coachee vanuit een ander perspectief te laten kijken. Bijzonder is, is dat ik ervaar dat de goede vraag ook meteen een stuk weerstand kan weghalen. En dat met 1 vraag!

Het is altijd weer ongelofelijk mooi om te ervaren hoe het paard de coachee (individueel en in teamverband) laat voelen en ervaren. En, het is geweldig om dankzij de juiste vraag de coachee (en/of het team) de eigen inzichten mee te geven. Waarna de coachee constructief aan de gang kan om de toekomstige problemen zelf te herkennen, erkennen en op te lossen.

Socratisch Coachen van Hilde Veraart staat niet alleen stil bij het stellen van de goede/juiste vraag. Ook door middel van haar uitleg, beschrijving en de duidelijke voorbeelden van de RET (Rationeel Emotieve Training) ondersteunt ze de (zowel de beginnend als de gevorderde) coach in zijn/haar streven de coachee daadwerkelijk te helpen nieuwe problemen zelfstandig aan te pakken. De beschrijving van het verloop van een traject van het begin tot de afronding is heel handig en de opgenomen casussen illustreren hoe je effectief aan de slag kunt.

Is dit boek alleen voor coaches? Nee, en zeker niet alleen voor ‘gewone’ coaches! Ook alle coaches die niet ‘achter een bureau’ coachen, zoals ik, zullen veel profijt hebben van de gedegen onderbouwde theorie en voorbeelden die Hilde Veraart aanreikt in Socratisch Coachen. Daarbij blijft het ook na het lezen een heerlijk naslagwerk, handig om erbij te hebben als je het even niet meer weet, de juiste vraag niet meer kunt bedenken of zelf wilt reflecteren.

Wat mij betreft is Socratisch Coachen een 5 sterren aanrader voor elke coach, dit met grote dank aan Hilde Veraart die al haar kennis en ervaring op papier heeft gezet!

Magreet Noordanus