Het coachvak binnenstebuiten

De flaptekst van `Het coachvak binnenstebuiten` van Ronald Wolbink, maakt duidelijk: dit is niet zomaar een boek. De inleiding maakt dat nog duidelijker en even komt de vraag op: wil ik dit wel lezen? Gelukkig besluit ik direct dat dit boek gelezen moet worden, en achteraf bleek dat een uitstekend besluit.

Het coachen is niet meer weg te denken, overal kom je coaches tegen, overal wordt er gecoacht en er zijn ontelbare coachmethoden. Veel definities over coachen `zwerven` in de rondte, maar wat is coachen echt? In de inleiding en het eerste hoofdstuk van `Het coachvak binnenstebuiten`, geeft Ronald Wolbink direct de aanzet om deze vraag te beantwoorden. Hij benoemt namelijk de auteurs die als pioniers in het coachveld beschouwd worden, en dat is nuttig en geeft duidelijkheid. Daarnaast belicht hij de oorsprong van het coachen en neemt hij de verschillende aspecten van het coachen onder de loep. Ook het mensbeeld achter het coachvak wordt samengevat. Het gaat om begrippen die door coaches en coachees misschien in de praktijk anders geëxpliceerd worden, wellicht zonder dat men dit van elkaar weet. De schrijver geeft een aanzet tot het expliciteren van de coachbegrippen. En geeft ook meteen de eerste stevige aanzet tot verduidelijking, verheldering, reflectie van de coach en de door de schrijver zo gemiste metareflectie.

Tijdens het lezen van hoofdstuk 2 en 3 komt in je hoofd automatisch de discussie op gang. De schrijver introduceert in het begrip coachingsparadigma en verduidelijkt dit. Vervolgens duikt hij op heldere wijze de diepte in bij het onderzoeken van centrale begrippen `zelfontplooiing en zelfverwerkelijking`.

Het hoofdstuk `Een verkenning van het zelf` is een uitgebreide en interessante verkenning die start bij `Human Potential Movement`: een inspiratie bron voor coachen. Vervolgens komen we aan bij `Te veel bewustzijn verengt`, waarna de schrijver ons voert naar `Sloterdijk: het zelf dat ontstaat in en door trainen`. Hierna is het volgende station `Het narratief perspectief`: het zelf is slechts een verhaal. Waarna Ronald Wolbink samen met de lezer op zoek gaat naar macht en moraal. De analyses en de daarbij geplaatste kanttekeningen zorgen dat het lezen niet snel gaat; de lezer wordt namelijk voortdurend aangezet tot onderzoeken van de eigen mening ten opzichte van de (kritische) kanttekeningen van de schrijver.

De hoofdstukken: `Foucault: de macht van het subject` en `Bauman: de morele lacune`, zijn fantastisch. Voor wie niet bekend is met filosofie en de filosofische denkbeelden kan het even lastig zijn de schrijver hierin te volgen, laat dat geen reden zijn het boek hier dicht te slaan. Want Ronald Wolbinks analyse aan de hand van de filosofische denkbeelden verbreedt de (soms nauwe) blik op het coachen, en is zowel verfrissend als uitdagend.

`Het einde van coachen?` is het laatste hoofdstuk van dit interessante en leerzame boek. Wordt dit de kern van het coachen in de toekomst? Het coachingsparadigma wordt verder uitgewerkt. De 8 punten die de pijlers vormen van het coachingsparadigma zoals Ronald Wolbink het omschrijft, zijn punten die met het oog op de toekomst stuk voor stuk aandacht en reflectie behoeven. In de afsluitende paragrafen van hoofdstuk 6 wordt duidelijk dat Wolbrink een heldere visie heeft op coachvlak, waarmee hij wederom een aanzet geeft tot reflectie en metareflectie. Het beschreven alternatieve coachingsparadigma wordt uitgewerkt in 8 heldere aanbevelingen voor te toekomst.

Dit boek heeft veel te bieden voor coaches en coaches in opleiding. Het daagt de coach absoluut uit om kritisch na te denken over zijn eigen denken. Als er geen metareflectie op gang komt, waarin het denken over het coachen daadwerkelijk het onderwerp van reflectie is, dan ligt dit zeker niet aan Ronald Wolbink!

Door Margreet Noordanus

De meeste coaches doen weinig aan zelfreflectie, brengen niet wat de maatschappij en het individu eigenlijk nodig hebben en een gedegen kritische houding ontbreekt in het gehele vakgebied. Deze stelling zou je kunnen poneren na het lezen van het boek `Het Coachvak Binnenste Buiten` van Ronald Wolbink. Met een vlijmscherpe (literatuur)analyse en een helder pleidooi schept hij een coachingswereld waar genoeg aan te verbeteren valt. Maar er is ook ruimte voor toelichting en nuance: ook het coachingsvak is een kind van zijn tijd. En daarmee is dit een prachtig boek als uitgangspunt voor een brede discussie.

Er is in de afgelopen jaren, inherent aan de groei van de coachingspraktijken, een enorme berg aan coachingsliteratuur ontstaan. In die literatuur zijn begrippen en vooronderstellingen neergezet die breed overgenomen worden. Maar is dat terecht? Wat is de achtergrond van die begrippen, hoe staan ze in verhouding tot het mensbeeld en moraliteit? In het eerste hoofdstuk expliciteert de auteur het begrip coachen en gaat dieper in op 5 belangrijke aspecten van coachen. Van daaruit vat hij het mensbeeld van coachen samen. In dit achterliggende mensbeeld zitten enkele opvallende uitgangspunten, onder andere: `de mens heeft een aangeboren zelf dat ontwikkeld dient te worden` en `De mens handelt doelbewust en doelgericht`. Het zijn uitgangspunten die diep verankerd zijn in de coachingsliteratuur, maar de vraag is of dit ook overeenkomt met hoe de mens is en, belangrijker, hoe de mens kan functioneren in een groter geheel.

In dit boek wil Ronald Wolbink een aanzet geven tot een nieuw coachingsparadigma. Een van de conclusies uit dit boek is dat coaches geneigd zijn de context te vergeten: het gezin waarin men functioneert, de organisatie waar men voor werkt etc. De verregaande individualisering en mythe dat je in je eentje je eigen leven en werkelijkheid creëert, zorgt voor een zoektocht naar geluk en maakbaarheid die als vanzelfsprekend wordt gezien. In hoofdstuk 2 (coachingsparadigma`s) kijkt Wolbink naar het huidige coachingsparadigma, waarna hij in de hoofdstukken 3, 4 en 5 uitdiept wat de kenmerken daarvan zijn en wat de consequenties van deze paradigma`s zijn. Onder andere Foucault (1989) wordt aangehaald, die betoogt dat het coachen vooral gericht is op normaliseren en disciplineren van medewerkers. Dat levert een paradox op: hoewel individualiseren en persoonlijke ontwikkeling als zeer belangrijk wordt ervaren, en bijna als basisgarantie van een eigen identiteit, dient dit wel te gebeuren binnen de kaders en normen en waardenpatroon die de omgeving vereist. En dat kan zowel de organisatie zijn waar je werkt, als je eigen gezin/ leefomgeving. Verderop in het boek wordt ingegaan op de verschuivende verantwoordelijkheid. Steeds wordt een ander verantwoordelijk gesteld voor de keuzes, waardoor men zich niet meer verbindt met de gemaakte keuzes, laat staan met de normen en waarden die daaraan vastzitten.

In hoofdstuk 6 wordt alles samengebracht en worden de conclusies voor het huidige coachingsvak getrokken, én u krijgt de handreikingen voor een nieuw paradigma. Wolbink houdt een kritisch pleidooi, en dat is in zijn schrijven terug te vinden. Jammer is dat niet altijd even duidelijk is of een kritische noot afkomstig is van de auteur wiens werk geanalyseerd wordt, of dat het een uiting is van Wolbink zelf. Maar de onderwerpen – geen metareflectie, individualisatie, psychologiseren – zijn zeer actuele onderwerpen en het is hard nodig dat erover nagedacht en gefilosofeerd wordt. Niet voor niets roept de DSM-V zoveel discussie op: waar is de grens van ziekte en gezondheid, waar is de grens van maakbaarheid en stuurbaarheid? Maar dit blijft een boek: als we écht het paradigma willen verschuiven, en meer als mens en vanuit een gedegen onderzocht normen en waardenbesef willen coachen, zullen we er met elkaar over in gesprek moeten. Via intervisie, supervisie, en wat mij betreft vooral in de opleidingen en de seminars.

Door Marjolein Boeren-Hermans

Dit boek is een bijzonder boek! Het wemelt van de zelfhulpboeken en boeken over coaching, maar dit boek past zeker niet in die rij.

In deze uitgave gaat de auteur, een onlangs gepromoveerd filosoof die werkzaam is als docent in het hoger beroepsonderwijs, diepgaand in op het verschijnsel coach en coaching vanuit een filosofische invalshoek. Zo komen bijvoorbeeld mensbeelden en morele dilemma`s aan de orde, met een vraag als: is de coach iemand die rigide zijn of haar methode en doelen oplegt aan de cliënt, of is hij meer mens?

Uitgebreid wordt ingegaan op bekende denkers als Foucault, Nietzsche en Bauman. Dit boek is een prachtig en diepgravend werk, dat gelezen moet worden door iedere coach die serieus wenst na te denken over zijn rol en de impact van zijn of haar gedrag. Een rijke aanwinst in de literatuur over coaching.