Opleidingskunde

Voorwoord 3

Dankwoord 6

Inhoud 8

Introductie 13

De relationele ontwerpbenadering 14

Versterken van talenten 15

Werken en leren verbinden 15

Inhoud en opzet van het boek 16

1. De kunde van opleiden of de kunst van het leren 19

Een professionele ontmoeting 21

Het ambacht van de ontwerper: wat is er overgebleven? 21

‘Opleidingskundige’ op je visitekaartje 25

Van leerdoel naar YouTube: wat is anders geworden? 27

Buiten de gebaande paden 29

Waarin is het vakgebied veranderd? 33

Wat vraagt deze tijd en de toekomst van de beoefenaars van dit vak? 37

2. Het achtveldenmodel als ontwerpaanpak 43

2.1 Ontwerpbenaderingen 46

De instrumentele of systematische ontwerpbenadering 47

De communicatieve of relationele ontwerpbenadering 48

De pragmatische ontwerpbenadering 52

Ontwerpbenaderingen samengevat 54

2.2 Het achtveldenmodel als ontwerp- en (onzichtbare) gespreksleidraad 56

Wat wil je bereiken? 57

Wanneer ben je tevreden? 59

Interne en externe consistentie door systematisch en relationeel ontwerpen 60

2.3 Activiteiten van de ontwerper 61

De essentie 63

3. Verkennen van de vraag en de leernoodzaak 65

3.1 Het achtveldenmodel als relationeel analysekader 69

3.2 De linkerkant van het achtveldenmodel: wat wil je bereiken en hoe kan leren daaraan bijdragen? 71

Organisatiedoel 73

Gewenste werksituatie 75

Bekwaamheden 78

Leersituatie 81

3.3 De rechterkant van het achtveldenmodel: wanneer ben je tevreden? 83

Leerproces 85

Leerresultaten 87

Functioneren 89

Impact 91

3.4 Twee andere analysekaders 94

De impactmap 94

De leerfuncties van het corporate curriculum 98

De vraag verkend, hoe nu verder? 103

De essentie 104

4. Analyseren van bekwaamheden in het werk 107

4.1 Opbrengsten van de analyse 110

Inhoudelijke opbrengst van de analyse 113

Relationele opbrengst van de analyse 113

4.2 Analysemethoden 114

Documentstudie 117

Meelopen en hardop denken 118

Critical incidents-methode 119

Interview over kenmerkende praktijksituaties 122

Guerrillaonderzoek 124

Focusgroepen 126

Simulatie 127

Wat als er weinig tijd is voor een analyse? 128

4.3 Bekwaamheden als vertrekpunt voor leerinterventies 132

Contextrijke beschrijvingen 132

Analyseren van bekwaamheden 133

Leerdoelen 135

Reproductieve en productieve vaardigheden 137

Vastleggen van bekwaamheden in het werk: twee voorbeelden 138

Bekwaamheden in kaart; hoe nu verder? 141

De essentie 142

Intermezzo - De ontwerpweek: een snelkookpan 144

5. Ontwerpen van de evaluatie 147

Strategisch belang 149

Spanningsveld tussen presteren en leren 150

Rechterkant achtveldenmodel als rode draad 151

5.1 Evalueren van het leerproces 154

Methoden voor het evalueren van het leerproces 154

5.2 Evalueren van leerresultaten 155

Vaststellen van criteria 156

Methoden voor het evalueren van leerresultaten 159

5.3 Evalueren van het functioneren 163

Vaststellen van criteria 166

Methoden voor het evalueren van functioneren 167

5.4 Evalueren van de impact 173

Vaststellen van criteria 173

Methoden voor het evalueren van impact 174

De essentie 178

6. Keuzes maken voor het globaal ontwerp 181

6.1 Leertheorieën en -principes 188

Veranderende opvattingen over leren 189

Kijk op leren richtinggevend in het globaal ontwerp 195

6.2 Leercontext: informeel en formeel leren 199

70:20:10 199

Het leerlandschap 200

Formeel leren buiten de context van het werk 201

Informeel leren in de context van het werk 205

Informeel leren: adviseren over de inrichting van het werk 208

6.3 Leervolgorde 210

Volgens de werkvolgorde 210

Van concreet naar abstract 211

Concentrisch 211

Volgens de 80-20-regel 212

Talentgerichte volgorde 212

Van bekend naar nieuw 212

Psychologische volgorde 213

6.4 Het globaal ontwerp maken 213

6.5 Externe consistentie in het globaal ontwerp 215

De essentie 217

Intermezzo - Bouwbedrijf Troffel als voorbeeld van een globaal ontwerp 218

7. Ontwikkelen van leerinterventies 229

7.1 Vier praktijkvoorbeelden 232

Casus 1: Ontwikkelen van vakmanschap in een fabriek 233

Casus 2: Leren met behulp van technologie 238

Casus 3: Combinatie van formeel leren en leren op de werkplek 244

Casus 4: Leren van productieve vaardigheden door experimenten 249

7.2 Een eerste gereedschapskist van de ontwerper 254

De leercyclus van Kolb 255

Leervoorkeuren als ontwikkelinstrument 256

Breinleren 258

Leren van verschillende types vaardigheden 260

Leren rond talenten 262

Slotbeschouwing 264

Noten 270

Literatuurlijst 286

Over de auteurs 296

Register 298