Competentiegerichte kennisontwikkeling

praktisch maar toch diepgaand

Competentiegerichte kennisontwikkeling is een boek wat het belang van persoonlijke kennis onderstreept. Die persoonlijke kennis zullen professionals in het werkveld van onderwijs en opvoeding als steeds belangrijker gaan ervaren. Want steeds vaker vraagt de klant, de cliënt, de manager, de afnemer waarom de professional zo handelde. Waarom dié behandelingsmethode is gekozen, waarom juist die pillen zijn voorgeschreven, waarom die beoordelingsinstrumenten zijn gekozen. Professionals zullen hun handelen, hun zichtbare gedrag moeten kunnen verantwoorden. Zij moeten uit kunnen leggen waarom zij gehandeld hebben zoals zij gehandeld hebben.

Van Kralingen geeft in een aantal stappen aan hoe studenten, als professionals in opleiding, tot de vereiste persoonlijke kennis komen om zich te kunnen verantwoorden.

Het boek wordt goed opgebouwd, bevat veel praktische onderwijskundige en didactische tips die morgen zijn toe te passen.
Een aanrader voor competentiegerichte opleidingen!

Deze recensie is geschreven door Luuk van den Broecke, onderwijskundige.

NBD|Biblion recensie
Competent handelen in kennisintensieve beroepen veronderstelt een zekere kennisbasis. Deze stelling vormt het uitgangspunt in dit boek dat zich richt op docenten, opleiders en trainers die werkzaam zijn in competentiegerichte leeromgevingen. In dit boek wordt uitgegaan van twee pilaren (de mate van toepasbaarheid van de kennis en de mate van een persoonlijke benadering) die als een rode draad door de vijf thema`s lopen. In speciale kaders worden aanvullende informatie en praktische suggesties gegeven. Voorkennis van het onderwerp en van de opleidingspraktijk wordt door de auteur wenselijk beschouwd. Dat zegt al veel over het specialisme van het onderwerp. Ook het taalgebruik is verre van eenvoudig en toegespitst op een beperkte doelgroep. Bevat inhouds- en literatuuropgave.

(Biblion recensie, Redactie)

René van Kralingen (1967) is docent bij de opleiding pedagogiek. Zijn werkterrein is onderwijskunde en van daaruit is hij betrokken bij landelijke ontwikkelingen van nieuwe onderwijsconcepten. Onlangs schreef hij een boek met de titel Competentiegerichte kennisontwikkeling: een pleidooi voor kennis die gericht is op beoogde competenties.

Volgens van Kralingen leveren studenten prestaties en demonstreren ze vaardigheden waarvan ze nauwelijks kunnen uitleggen hoe ze tot stand zijn gekomen. Hij merkte in zijn werk als docent op dat leerprocessen op het vertonen van een kunstje zijn gaan lijken - en daar zit het beroepsveld niet op te wachten. Studenten leren nu eenmaal niet graag als ze `niets` met het onderwerp hebben. In zijn boekje stelt Van Kralingen dat competent handelen in kennisintensieve beroepen een zekere kennisbasis veronderstelt. De auteur is ervan overtuigd dat de aangereikte informatie niet alleen gebruikt moet kunnen worden in de beroepsuitoefening, maar ook een persoonlijke betekenis moet hebben.

Van Kralingen: `Wij doen steeds ons best om de studenten te verleiden tot een leerprestatie en dat is iets wat je niet kunt afdwingen. Het interessante is nu om het onderwijs zo in te richten dat de studenten het boeiend vinden wat ze aangeboden krijgen en dat zij daar zelf actief aan gaan bijdragen. Een van de belangrijke zaken bij competentiegericht studeren is contact met het beroepsveld. Als daar geen link ligt, dan heb je geen uitgangspunt. `We willen goed opleiden en zorgen dat de studenten beslagen ten ijs komen, maar wat we doen, is ons te veel richten op gedrag. We laten studenten de praktijk nabootsen in rollenspellen en in gespreksvoering. Dat betekent dat je mensen gaat beoordelen op prestaties van dat moment en dat de onderliggende motieven, zoals kennis en proces, ondergesneeuwd raken. Je kunt nu al zien dat het concept van competentiegericht leren aan het doorslaan is: het kunstje wordt aangeleerd en de portfolio`s worden gevuld. `Wat ik wil bereiken, is dat studenten kunnen uitleggen waarom zij voor een bepaalde methodiek kiezen.` In het boek worden mogelijkheden aangereikt om de kennisontwikkeling van studenten om te zetten in zichtbaar handelen. Van Kralingens belangrijkste uitgangspunten daarbij zijn: toepasbaarheid en persoonlijke ontwikkeling.

De afgelopen jaren is er binnen organisaties een sterke behoefte ontstaan om handen en voeten te geven aan competentiemanagement. Aandacht voor de omgeving waarin mensen werkzaam zijn is essentieel voor het slagen van kennismanagement. Dat is de factor die vaak vergeten wordt. René van Kralingen geeft in zijn boek `Competentiegerichte kennisontwikkeling` aan dat kennisontwikkeling op twee belangrijke steunpilaren gebouwd moet worden: de mate van toepasbaarheid en de mate van persoonlijke benadering.
Het inleidende hoofdstuk van `Competentiegerichte kennisontwikkeling` beschrijft hoe dit boek zich richt op kennisontwikkeling in competentiegerichte leer- en werkomgevingen. Er wordt kort ingegaan op de noodzakelijke toepassingen van verworven kennis en de wijze waarop men studeert. Het vermogen om kennis te kunnen vertalen naar taakgericht handelen is misschien wel het belangrijkste waarover men moet beschikken om de competentie te vergroten. De ontwikkeling van kennisrijke competentie vindt plaats vanuit verschillende kennisbronnen. Expliciete kennis wordt bijvoorbeeld uit boeken gehaald. Impliciete kennis ontstaat door eigen ervaringen. Dit laatste is moeilijker te ontwikkelen. Het boek geeft hierover tips en voorbeelden.
De volgende vijf hoofdstukken zijn feitelijk vijf stappen naar competentie. Anders dan de titel doet verwachten, gaan de vijf stappen niet zozeer over competentieontwikkeling zelf, maar over de wijze waarop men tot die competentieontwikkeling komt. Daarmee is het boek anders dan andere boeken, die vaak competentieontwikkeling meer inhoudelijk behandelen. In de eerste stap wordt de motivatie tot kennisverwerving besproken. Ten aanzien van motivatie komt zowel het begrip aan de orde en welke invloed motivatie heeft op de bereidheid en uitdaging tot het leren. Inzicht in de eigen leerprocessen stelt individuen in staat hun processen beter te besturen. In de tweede stap gaat het om aandacht voor informatie. Op praktische wijze wordt uiteengezet op welke wijze u rekening kunt houden met het aandachtsniveau van uzelf en anderen. Jammer is wel dat de meeste aandacht in deze stap uitgaat naar het aandachtsniveau van uzelf. Leerzaam is dat wel met veel praktische tips. In de derde stap gaat het om verwerken van informatie. In dit hoofdstuk wordt uiteengezet hoe mensen informatie verwerken. Er wordt duidelijk gemaakt dat lange termijngeheugen in tegenstelling tot korte termijngeheugen wel een onbeperkte opslagcapaciteit heeft. De vierde stap beschrijft de weg naar persoonlijke kennisontwikkeling. Hier worden aanbevelingen gedaan om kennisontwikkeling te stimuleren door in verschillende stadia adequate acties te ondernemen, alle gericht op een persoonlijke benadering van individuen en een grote mate van toepasbaarheid van nieuwe kennis. Tot slot in de vijfde stap het effectief gebruik van kennis. In dit laatste hoofdstuk wordt beschreven welke trajecten gevolgd worden om tot een hoogwaardig competentieniveau te komen. De kennis die tijdens die trajecten wordt ontwikkeld, kan in drie onderscheidende fasen worden gestimuleerd. Het boek sluit af met een tiental fabels rondom het leren van competentiegerichte kennisontwikkeling.
Van Kralingen is als onderwijskundig docent werkzaam aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Competentiegerichte kennisontwikkeling ziet hij als een noodzaak voor zowel docent als leerling, voor de docent zodat hij optimaal kan lesgeven en voor de leerlingen dat zij enthousiast worden over de leerstof. Hiermee komt gelijk een beetje de beperking van het boek naar voren voor zover we het willen evalueren als een managementboek: docent en leerling staan nadrukkelijk centraal. Hiermee richt het boek zich primair op docenten, opleiders en trainers. Wie daar doorheen leest, treft een gemakkelijk toegankelijk boek aan, waarin met heldere praktijkvoorbeelden is gewerkt. Bovendien zorgen kaders met daarin speciale aandachtspunten voor verdere verduidelijking. Het is de schrijver er veel aangelegen dat de lezers zijn doelstellingen van het boek begrijpt. (Recensie door de heer B. Braad. Braad heeft in 1996 zijn MBA graad behaald bij BSN Nederland en is in 2003 gestart met het DBA-programma bij hetzelfde opleidingsinstituut.)

Tot een tiental jaar geleden ging het in beroepsopleidingen boven alles om het leren van kennis. Of al die kennis nodig was, stond niet vast. Het was evenmin interessant of die kennis het persoonlijke bezit was van de student.
Toen de competenties verschenen, kwam kennis onder druk te staan. Het kunnen van studenten behoort nu het doel te zijn, niet het weten, zo luidt de opvatting. Wie een beroep leert, ontkomt er echter niet aan om een portie kennis tot zich te nemen. Want onwetendheid betekent mislukking, ongemak en teleurstelling. Maar die kennis is nu middel, geen doel.
René van Kralingen pleit voor competentiegerichte kennisontwikkeling en geeft in zijn gelijknamige boek docenten suggesties om hun `didactische` repertoire in competentiegerichte opleidingen uit te breiden.` In het eerste hoofdstuk behandelt hij de motivatie tot kennisverwerving, de wil om te leren. Vervolgens komt de studentenaandacht aan de orde, die vereist is, wil de informatie opgenomen worden. Dat verlangt aandacht van de docent voor inhoud én vorm. Persoonlijk contact speelt een belangrijke rol. Van Kralingen gaat ook in op verwerking van de aangeboden informatie en het langetermijngeheugen.
Tot nu toe geeft het boek behartigenswaardige raadgevingen, maar het heeft slechts voor een deel met competentiegerichtheid van doen. Ook tien, twintig jaar geleden pleitten onderwijskundigen voor het belang van motivatie en voor het persoonlijke contact als het op leren aankwam. In het vijfde hoofdstuk, over persoonlijke kennisontwikkeling, komen competenties duidelijker om de hoek kijken. Van Kralingen gaat er terecht vanuit dat de competentieontwikkeling om persoonlijke kennis vraagt. Het laatste hoofdstuk , over het effectief gebruik van kennis, bevat nuttige didactische tips voor het leren van kennis met het oog op beroepswerkzaamheden, en daar is het bij de competenties om te doen.
Al met al een boek dat docenten op goede ideeën brengt, maar wat ietwat beperkt is als het om alle aspecten van competentiegerichte kennisverwerving gaat. Hoe die kennisverwerving zich bijvoorbeeld verhoudt tot de verwerving van vaardigheden, komen we niet te weten. En welke consequenties die kennisverwerving heeft voor onderwijsvormen, toetsen en het curriculum, komt evenmin aan bod. Dat houden we nog te goed zullen we maar zeggen; het onderwerp is er gewichtig genoeg voor.