Groeien naar resultaatverantwoordelijk werken in de non-profitsector

De trend binnen de non-profitsector is het zogeheten "kantelen" van de organisatie. Dat wil zeggen dat traditioneel geleide afdelingen, met leidinggevenden die verantwoordelijk zijn voor de gang van zaken, veranderen in eenheden of units waar de medewerkers samen verantwoordelijk voor zijn. De auteurs van "Groeien naar resultaatverantwoordelijk werken in de non-profitsector" maken in het inleidende hoofdstuk meteen duidelijk waar de drang naar het doorvoeren van resultaatverantwoordelijk werken vandaan komt. Er is simpel gezegd een toenemende druk om klantgericht - zowel naar cliënten als medewerkers - te werken. Resultaatverantwoordelijk werken is dus een manier om de organisatie bedrijfsmatig aan deze ontwikkeling aan te passen. In het boek wordt ingegaan op de rol van de leidinggevende en de fasen die een team moet doorlopen om zich het resultaatgericht werken eigen te maken. De drie auteurs zijn allen werkzaam als organisatieadviseur of bedrijfskundige en adviseren organisaties over resultaatverantwoordelijk werken en geven trainingen op dit gebied. De dagelijkse praktijk is uitgangspunt bij het schrijven geweest.

Enkele jaren geleden verschenen ze ineens in de gezondheidszorginstellingen: de rve-managers. Managers van resultaatverantwoordelijke eenheden. Bijna van de ene op de andere dag kregen operationele managers zoals afdelings- of regiohoofden, de verantwoordelijkheid voor een eigen budget, waarmee ze vooraf afgesproken resultaten moesten behalen en een eigen personeelsbeleid voeren. Dat ging niet iedereen even gemakkelijk af en misschien was er aanvankelijk ook wel niet goed nagedacht over welke vaardigheden en welke voorwaarden er nodig waren om resultaatverantwoordelijk te kunnen werken. Al diegenen die er nog steeds mee worstelen, kunnen nu een beroep doen op een werkboek Groeien naar resultaatverantwoordelijk werken in de non-profitsector. Het boekje is geschreven door enkele auteurs die hun sporen hebben verdiend als extern begeleider van veranderingsprocessen in organisaties, met name bij de overgang naar resultaatverantwoordelijk werken. Resultaatverantwoordelijk werken is de uitkomst van het platter maken van organisaties, het decentraliseren van sturing en competentiegericht managen. Als teams of afdelingen zelf verantwoordelijkheid nemen, zijn er minder leidinggevenden nodig en kan het strategisch management volstaan met het vaststellen van de financiële kaders en te behalen doelen voor de teams. De medewerkers moeten de bevoegdheid en faciliteiten krijgen om die doelen te realiseren. Volgens de auteurs is resultaatverantwoordelijk werken een methode die (1) de medewerkers ruimte biedt om bezig te zijn met inhoud in plaats van met procedures (2) beter aansluit bij de professionaliteit van medewerkers, (3) een beroep doet op eigen initiatief en (4) het mogelijk maakt talenten, kennis en ideeën van medewerkers te benutten. Het vereist van hogere managers dat zij zich meer dan voorheen gaan richten op het faciliteren en begeleiden van teams en leidinggevenden. De praktijk is volgens de auteurs de beste manier om tot resultaatverantwoordelijk werken te komen. De teamleden moeten zoekend en verkennend zelf aan de slag: een uitgelezen kans om te leren verantwoordelijkheden te dragen. Daarbij is de rol van trekker van het proces natuurlijk van groot belang. Er worden vier fasen beschreven om van een traditionele werkwijze te komen; van verkennen (wat voor organisatie zijn wij, wat willen wij als team) naar het stellen van doelen (en daarvoor committment van alle teamleden krijgen en controlemechanismen inbouwen) tot het vertonen van resultaatverantwoordelijk gedrag. Fase vier is reflecteren: samen nadenken over hoe het nog beter kan. Groeien naar...is een praktisch boekje dat leidinggevenden duidelijk de weg wijst naar een aanpak van het overgangsproces naar resultaatverantwoordelijk werken. De enkele wat softe passage (holistische mensvisie) staat daarbij niet in de weg.

Wederom een begrip dat aan populariteit aan het winnen is: resultaatverantwoordelijkheid. Een begrip dat past bij ontwikkelingen in non-profitorganisaties waar coachend leiderschap en (een zekere mate van) zelfsturing ingeburgerde begrippen beginnen te worden. De indruk wordt soms gewekt dat het bij coachen alleen om het proces gaat en niet (of veel minder) om het resultaat. En dat bij zelfsturing doelen en resultaten door betrokkenen zelf bepaald zouden worden. Wanneer coachen en zelfsturing in de meest zuivere zin opgevat worden, zijn ze zonder meer verbonden aan termen als kaders, doelen en resultaten. En de mogelijkheid die resultaten ook te toetsen. En daarmee ligt er direct ook een link naar een ander intussen ingeburgerd begrip: kwaliteitsbeleid. Dat gaat immers ook over het toetsen en borgen van meetbare kwaliteit.

De auteurs van deze uitgave hebben zich gelukkig niet gevoegd bij de reeks auteurs die theorieën uit het bedrijfsleven overplanten naar de non-profitsector maar er geen concrete handvatten bijgeven om de vertaling naar de specifieke situatie binnen non-profitorganisaties te maken. Dit boek is vooral een werkboek voor iedereen die te maken heeft met het introduceren van resultaatgericht werken. Het boek bevat een flinke hoeveelheid praktische hulpmiddelen om resultaatgericht werken concreet te maken, een voorwaarde om er een draagvlak voor te maken bij uitvoerende werkers.

Naast een aantal introducerende hoofdstukken waarin het begrip resultaatgericht werken op een heldere manier wordt neergezet, bevat het boek een beschrijving van de verschillende fasen van de introductie van resultaatgericht werken. Dat zijn achtereenvolgens: verkennen van de uitgangssituatie, van visie naar doelenstellen, creëren en zichtbaar maken van resultaten, gericht op verbetering. De oplettende lezer zal hier direct een heel compacte methodische cyclus in herkennen alsmede vergelijkbare elementen als te vinden in het Deming-model (de bekende cirkel van kwaliteitszorg). Lijkt resultaatgericht werken dan iets nieuws, maar is het gewoon "oude wijn in nieuwe zakken?" Die kwalificatie doet geen recht aan wat resultaatgericht werken kan betekenen bij organisatieverandering en het steeds verder gestalte geven van klantgericht werken in de zorgsector. Resultaatgericht werken berust gewoon op dezelfde logica als methodisch werken en kwaliteitsbeleid. Wanneer medewerkers die logica zien, wordt resultaatgericht werken een interessante en verrijkende uitdaging.

Dit praktische boekje kan daar prima bij helpen. Het helpt in ieder geval managers te voorkomen dat ze in verander- en ontwikkelingsprocessen in vage managementtaal blijven steken. En als iets introduceren van resultaatgericht werken op de werkvloer in de weg staan, is dat het wel.