Gewoon leven met ongewone handicaps

De auteurs beschrijven de uitgangspunten van de B2-methodiek. In deze methodiek staat de verstandelijk gehandicapte als individu centraal. De gehandicapte is niet het object van zorg, maar een volwaardige medespeler die zijn leven zo goed mogelijk wil invullen. Vanuit dat principe worden twaalf pijlers benoemd en uitgelegd, die de basis vormen voor de begeleiding van de verstandelijk gehandicapte. Een van de manieren waarop de methodiek in praktijk wordt gebracht is het opstellen van een Persoonlijke Toekomst Planning. Dit instrument is niet nieuw, maar de auteurs hebben een vereenvoudigde versie ontwikkeld, die makkelijker toe te passen is voor begeleiders. Op flip-over vellen schetst de gehandicapte zijn verleden, heden en toekomst aan de hand van vijf thema`s: fysiek, wonen, werken, vrije tijd en handicaps en de gevolgen daarvan. Zo worden de feiten, wensen en verwachtingen in kaart gebracht. Vervolgens wordt een zorgplan opgesteld en wordt met de omgeving van de gehandicapte bekeken hoe die wensen kunnen worden gerealiseerd. Het laatste hoofdstuk behandelt vragen over de toepassing van de methodiek. Hiermee krijgt de lezer wat extra bagage als hij zelf met de methodiek aan de slag wil.

De auteurs beschrijven een methodiek om voor iemand met een verstandelijke handicap de omslag te maken van `zorgobject` naar een `volwaardig mens`. Een open en gelijkwaardige relatie, zinvolheid in het bestaan, een duidelijke koers en weten waar je samen heen wilt, dat is de essentie en het effect van de methodiek. Met deze methodiek is het mogelijk om mensen met een verstandelijke handicap zinvol te begeleiden, ongeacht de ernst van de beperking.

Dit werkboek is een handleiding voor begeleiders, ouders en iedereen die werkt, leeft en optrekt met mensen met een verstandelijke handicap.

Geen zorgobject maar volwaardig mens Dit boek over de methode van systeem- en psychotherapeut Cor de Bode en klinisch psycholoog en systeemtherapeut Hans Blom, de B2-methodiek, gaat over het verschil tussen gehandicapt zijn of een beperking hebben. Het daagt begeleiders, behandelaars en familie uit om hun eigen houding tegen het licht te houden. De schrijvers vinden dat de beperkingen niet gezien moeten worden als het wezen van het individu. Gewoon leven met ongewone handicaps is hiervoor een handleiding. Vertrekpunt is de individuele cliënt. De twaalf pijlers onder dit uitgangspunt, op het gebied van kennis, vaardigheden, ervaring en attitude, worden uitgebreid behandeld en voorzien van praktijkvoorbeelden. De invulling van de B2-methodiek in de dagelijkse praktijk gebeurt met behulp van een vereenvoudigde versie van de Persoonlijke Toekomst Planning (PIP), waarin de vijf meest essentiële levensdomeinen worden ingevuld. Ook worden er handreikingen gegeven om de methodiek eigen te maken en worden veelgestelde vragen en antwoorden behandeld.

Een boek voor begeleiders en ouders van mensen met een verstandelijke beperking. De auteurs beschrijven een door hen ontwikkelde methodiek om mensen met een verstandelijke beperking te begeleiden. De essentie van de methodiek is dat de cliënt wordt gezien als volwaardig mens en niet als een `zorgobject`. Dit houdt onder meer in dat er nooit over, maar altijd met de cliënt wordt gepraat. De methodiek is opgebouwd uit twaalf uitgangspunten die richting geven aan het denken en handelen en die te vertalen zijn naar de praktijk van alledag. De auteurs behandelen in het boek eerst de uitgangspunten van hun methodiek, daarna lichten ze de twaalf uitgangspunten toe. Bij elk uitgangspunt vertellen ze waarom dit van belang is en hoe je het toe kunt passen. Steeds geven ze praktijkvoorbeelden. In de laatste hoofdstukken leggen ze uit hoe de methodiek in een instelling ingevoerd kan worden en geven ze antwoorden op veelgestelde vragen. Het boek besluit met een literatuurlijst. De auteurs, psycholoog, werken als systeemtherapeut. Beiden hebben ze ervaring in de psychiatrie en de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap. Jannetta van der Zee.

GEWOON LEVEN MET ONGEWONE HANDICAPS EFFECTIEF BEGELEIDEN
VAN MENSEN MET EEN VERSTANDELIJKE HANDICAP MET DE B2-METHODIEK.

Cor De Bode en Hans Bom hebben beiden ja¬renlange ervaring in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en wil¬len met dit boek een handleiding aanreiken aan iedereen die werkt, leeft of optrekt met mensen met een verstandelijke beperking. Zij hopen mensen anders te doen kijken naar de zorg voor mensen met een verstandelijke be¬perking. Ze beschrijven hoe je in je denken en doen de omslag kan maken van `een zorgobject` naar `een volwaardig mens, die vraagt om hulp bij het leven van een gewoon bijzonder leven`. De methodiek is bruikbaar voor mensen met een lichte verstandelijke beperking, maar ook voor mensen matige, ernstige of diepe verstandelijke beperking, ongeacht of zij zich verbaal kunnen uitdrukken.

Aan de hand van de titel `B2-methodiek’ verwacht men dat het boek een zeer specifieke methodiek voor het begeleiden van
mensen met een verstandelijke beperking toelichten. Op het eerste zicht lijkt hun gedachtegoed echter niet zo heel vernieuwend. Zeker wie vertrouwd is met een emanciatorische en systeemtheoretische manier van werken en kijken naar mensen met een verstandelijke beperking herkent heel wat zaken.

Dat deze methodiek juist het ‘gewone leven` van mensen met een verstandelijke beperking benadrukt, die net zoals anderen dezelfde dromen, behoeften, interesses,… hebben, werd ook al door anderen neergeschreven.

De auteurs zijn er wel in geslaagd om hun visie in twaalf uitgangspunten of pijlers te gieten: `Neem het gewone leven als uitgangspunt voor het gewone handelen`, ‘Een verstandelijke handicap hebben is geen excuus voor misdragingen en grensoverschrijdend gedrag`, `Transparant zijn: de techniek van het hardop mijmeren`, ... Ze leggen iedere pijler zeer begrijpelijk uit. Vervolgen ze in op het belang van dit uitgangspunt en hoe men dit in praktijk kan toepassen. Nadien beschrijven ze telkens een voorbeeld waarin de pijler wordt toegepast. Ook al lijken  deze uitgangspunten op het eerste gezicht misschien vrij evident, het blijkt zinvol om deze eens grondig te toetsten aan de manier van werken. Ondanks ieders goede bedoelingen is een verstandelijke beperking een te gemakkelijk excuus om andere normen en verwachtingen te hanteren. De gehanteerde uitgangspunten zijn een handig instrument om de dagdagelijkse praktijk eens onder de loep te nemen. Wel gaan de auteurs er van uit dat men niet een beetje van deze methodiek kan toepassen: je stapt er volledig in mee of helemaal niet.

Voor de uiteindelijke uitwerking van de me¬thodiek bouwt men, zoals beschreven, voort op de Persoonlijke Toekomst Planning. Deze strategie, om mensen te laten ervaren dat ze invloed hebben op en medeverantwoordelijk zijn voor de inrichting van hun leven, is een manier om de voorgestelde visie in praktijk te kunnen brengen. In de B2-methodiek heb¬ben de auteurs de belangrijkste principes van Persoonlijke Toekomst Planning in een simpe¬lere versie gegoten. Dit omdat de praktijk laat zien dat ondanks het enthousiasme van velen voor Persoonlijke Toekomst Planning, vooral de complexiteit en tijdsinvestering van deze strategie er voor zorgt dat deze niet wordt toegepast. De B2-methodiek mag niet gezien worden als iets dat naast de verplichte zorg¬plannen gecreëerd wordt, maar als een zinvol
alternatief om met deze zorgplannen om te gaan.

Het boek eindigt met negentien `veel gestel¬de vragen en antwoorden`. Net zoals in het ganse boek maken ze gebruik van vaak zeer herkenbare voorbeelden en situaties. Een aantal van de items die daar beantwoord worden, vindt men ook in het eerste gedeel¬te van het boek terug. Aangezien het boek moet gezien worden als een handleiding voor de methodiek, zal je voor de concre¬te uitwerking bepaalde gedeelten opnieuw moeten lezen. Door dit `vraag en antwoord` onderdeel komen ze tegemoet aan mogelijke twijfels, bedenkingen of vragen na een eer¬ste lezing.

Samenvattend kunnen we stellen dat de uit¬gewerkte visie en methodiek niet zo nieuw is, maar daardoor juist zo confronterend. Een visie op mensen met een verstandelijke be¬perking is weinig waard als men, vaak zonder het te beseffen, deze iedere dag opnieuw op allerlei vlakken toch niet zo nauw neemt. Het is een vlot leesbaar boek, dat kritisch laat nadenken en misschien overtuigt om het over een andere boeg te gooien.

Deze recensie is geschreven door Katrijn van Loock

Wat een sympathiek boekje, Gewoon leven met ongewone handicaps. Lichtvoetig maar zeker niet oppervlakkig, goed leesbaar maar niet gemakkelijk - als je je echt ter harte wil nemen wat de auteurs te berde brengen. Het boek gaat over het effectief begeleiden van mensen met een verstandelijke handicap met de B2-methodiek; een aantal principes is echter ook heel bruikbaar in de GGZ met `moeilijke mensen’, bijvoorbeeld de gedragsproblemen bij mensen met een ernstige persoonlijkheidsstoornis.

De BZ-methode is ontwikkeld door beide auteurs, Bom en De Bode, en de naam `B2` verwijst naar hun beider achternamen. Beide auteurs zijn opgeleid in de systeemtherapie en hebben grote ervaring in het werken met mensen met een verstandelijke handicap, de laatste jaren vooral als consulent bij vastgelopen situaties tussen bijvoorbeeld cliënt, team en ouders.
 Hun methode heeft een aantal uitgangspunten die bedrieglijk eenvoudig lijken, maar in hun toepassing soms een enorme attitudeverandering vereisen. Neem bijvoorbeeld meteen al het eerste uitgangspunt: mensen met een verstandelijke handicap zijn volwaardige, unieke individuen met dezelfde behoefte om zich te ontwikkelen en verwezenlijken als mensen zonder een handicap. Dit betekent dus dat een gebrek aan zinvolle activiteiten overdag (de auteurs pleiten ervoor om alle `cliënten` zoveel mogelijk ook werk te laten doen, liefst betaald) kan leiden tot onvrede en gedragsproblemen. Het betekent ook dat uitgegaan wordt van het probleemoplossend vermogen van de cliënten zelf, en dat de cliënten dus betrokken worden c.q. aanwezig zijn bij alle gesprekken die over hen gaan. En dat is erg wennen voor teams die gewend zijn om allerlei besprekingen te wijden aan het moeilijke gedrag van cliënten. Toch blijkt uit de beschreven voorbeelden dat een gesprek met het team en de ouders in aanwezigheid van de cliënt, zelfs als deze slechts geringe verbale vaardigheden heeft, een keerpunt kan zijn in het moeilijke gedrag. Dit betekent niet dat de cliënten in alles hun zin krijgen, integendeel.

Een ander uitgangspunt is dat een verstandelijke handicap geen excuus is voor misdragingen en grensoverschrijdend gedrag, en dat een leeftijdsadeguate benadering een voorwaarde is voor groei. Dit betekent dat cliënten serieus genomen worden maar ook aangesproken worden op hun gedrag en hun mogelijkheden om op een andere manier met onvrede om te gaan dan met slaan, schoppen of dingen vernielen.

Op grote kaarten met de vijf thema`s lichaam, wonen, werken, vrije tijd en handicaps/ gevolgen tekent en schrijft de client samen met de begeleider hoe de cliënt verleden, heden en toekomst ziet en welke plannen en afspraken daaruit voortvloeien. Deze kaarten geven als een behandelplan richting aan de plannen van de cliënt zelf en de verwachtingen aan en van de begeleiding.

Als een situatie ernstig verstoord is geraakt - wat regelmatig gebeurt en kan leiden tot heftige conflicten in de driehoek cliënt-begeleiding-ouders - is het vaak eerst nodig om een of enkele gesprekken over de vastgelopen situatie te hebben. Met alle betrokkenen bij elkaar zitten, de cliënt het woord geven en betrekken bij het vinden van oplossingen voor het probleemgedrag, helpt vaak om te begrijpen hoe de handicap iedereen in de weg zit en kan helpen probleemgedrag om te buigen tot samenwerking.

De schrijvers waarschuwen dat het niet zo simpel is de methodiek toe te passen. Oefenen en herhalen, regelmatig intervisie houden, enthousiasme en doorzettingsvermogen zijn de ingrediënten waarmee de B2-methodiek in de praktijk gebracht kan worden. `En dan blijkt de hoogste berg slechts een verkeersdrempel te zijn.`

Deze recensie is geschreven door Moniek Thunnissen.