Dynamisch begeleiden

Een hulpverlener op sociaal-agogisch gebied of een coach heeft soms te maken met wrijving of weerstand van een dient. In dit boekje behandelt de auteur, een sOciaal-psycholoog en docent aan een post-hbo-opleiding, de vraag waar deze wrijving en weerstand vandaan komen en hoe de hulpverlener of coach die kan overwinnen. In het eerste gedeelte van dit boekje wordt in heldere taal ingegaan op relationele basispatronen (bijvoorbeeld macht, hulpbehoevendheid, zelfopoffering) en menselijke behoeften (bijvoorbeeld verbondenheid, autonomie en zelfstandigheid). In dat kader krijgen de zogeheten parallel processen (interactie tussen hulpverlener/coach en dient) uitgebreide aandacht. In het tweede deel van het boekje gaat de schrijver vervolgens in op de vraag op welke wijze de hulpverlener/coach de kwaliteit van die interactie kan verbeteren. Een van de middelen is om transparant en open te zijn over de eigen positie. Het boekje is deels theoretisch en deels ook zeer praktisch. Een nuttige uitgave voor  hulpverleners, coaches en andere personen die een superviserende functie hebben. Mr. P.C. van Schelven

Dit boek van bescheiden omvang (121 p) bespreekt de dynamiek in de werkrelatie tussen supervisor en supervisant (coach/coachee) als bron van leerervaringen. Het boek kent delen. Deel I ’Parallelprocessen in supervisie’ beschrijft hoe in de vroege jeugd bij mensen een splitsing ontstaat tussen toegestane en niet toegestane delen van hun persoonlijkheid. Dit proces wordt in gang gezet door de opvoeders, maar uiteindelijk door de persoon verinnerlijkt. Het niet toegestane deel wordt onderdrukt en ontkend maar verdwijnt niet – wat leidt tot een innerlijk conflict tussen wel en niet toegestane delen. Mensen zoeken in relaties voortdurend naar complementaire en bevestigende reacties op hun toegestane zijnswijze, maar tevens verkennen ze alsnog via projectieve identificatie het niet toegestane deel van het ik. Als het niet toegestane deel wordt geprojecteerd op de ander, kan deze meegaan in de roltoewijzing (complementair) of zich ertegen verzetten (symmetrisch). Een innerlijk conflict kan zo uitgroeien tot een interpersoonlijk conflict en reactiepatronen vormen die de leermogelijkheden beperken. Patronen van projectieve identificatie en roltoewijzing manifesteren zich zowel in de werksituatie als (parallel) in de supervisie. De supervisor richt zijn interventies op vrijmaking van niet toegestane delen van de supervisant, opdat die vollediger over zijn potenties kan beschikken. Dit doet hij door de patronen van de supervisant niet te bevestigen maar te confronteren met elementen uit het niet toegestane deel, en door in de supervisierelatie op een open manier te laten zien hoe hij persoonlijk omgaat met niet toegestane delen. Deel II heet ’Een psychodynamische visie op het begeleiden van ervaringsleren’. De supervisant neemt ten opzichte van zijn ervaringen een deelnemersperspectief in, en neigt ertoe de oorzaken van problemen buiten zichzelf te leggen. De supervisor daarentegen heeft een toeschouwersperspectief en is geneigd de oorzaken van problemen bij de supervisant te leggen (externe versus interne attributie). Als de supervisor meegaat met het deelnemersperspectief van de supervisant wordt leren onmogelijk. Als de supervisor het ideaalbeeld van de supervisant bevestigt, is die tevreden maar hij leert niks. Het is nodig de supervisant te confronteren met zijn reële zelf. Dit leren gaat van ’au’ en het zal weerstand opwekken, maar het is de enige weg. De supervisor kan laten zien hoeveel pijn het hem zelf heeft gekost en model staan in het onder ogen zien van het reële zelf. Ik vraag me af of supervisie altijd draait om problemen dan wel probleemgericht moet zijn. Ook vind ik dat het de supervisierelatie hier de exclusieve bron van leerervaringen lijkt en de nadruk meer op interventies van de supervisor ligt dan op acties van de supervisant. Maar de invalshoek van dit boek is zeker de moeite waard, en het kan het interventierepertoire van supervisoren en coaches verdiepen en verrijken. Deze recensie is geschreven door Nel Jagt.