Coachen met Creative Problem Solving

Een echte aanrader! Het boek geeft op een toegankelijke, en inspirerende manier aan hoe je het CPS model kunt toepassen in de praktijk van het coachen. Het CPS model met de verschillende denktechnieken beschrijft Sandra Minnee helder, duidelijk en geeft inzicht in de creatieve vermogens die iedereen heeft. Ik heb het met veel plezier gelezen, mede door de vlotte en heldere schrijfstijl. Een echte aanrader voor iedereen die creativiteit wil toepassen om mensen te begeleiden in hun mogelijkheden. Pluspunten: heldere boodschap, overzichtelijk, praktisch toepasbaar

Deze recensie is geschreven door Rineke Rust, creatief trainer en facilitator bij Creasense.

Het coachen van mensen gebeurt veelal met de bedoeling ze te laten ontdekken wat zij werkelijk willen en op welke wijze zij hun doelen en wensen kunnen realiseren. Persoonlijke motivatie en hulp zijn daarbij twee belangrijke pijlers.

In dit goed geschreven boekje wordt ingegaan op de vraag hoe het model van Creative Problem Solving, dat reeds zo`n zestig jaar bestaat, daaraan een bijdrage kan leveren. Deze methode legt de nadruk op het ontdekken van creatieve, nieuwe gezichtspunten. De coaches wordt in dit boek, geschreven door een adviseur inzake `persoonlijke strategie`, geleerd de methode in diverse stappen bij hun cliënten toe te passen. De methode blijkt goed bruikbaar te zijn bij individuele coachingstrajecten.

Het boekje bevat diverse huiswerkopdrachten, hetgeen de bruikbaarheid in de coachingspraktijk bevordert. Deze uitgave bevat enkele nuttige bijlagen, zoals een bijlage omtrent veel voorkomende persoonlijke blokkades.

Een nuttig praktijkboekje voor coaches. Met enkele figuren in zwart-wit, een literatuurlijst en register.

Coaches die op zoek zijn naar een gestructureerde manier om meer creativiteit toe te kunnen passen binnen hun dagelijkse praktijk, zullen zich snel aangesproken voelen door Creative Problem Solving (CPS). Dit boek geeft een zeer praktische kijk op deze methodiek, bedoeld om direct mee aan de slag te kunnen in de eigen coachingspraktijk.

Het eerste deel van het boek geeft uitleg over het idee achter Creative Problem Solving: voor wie is het bedoeld, in welke situaties, hoe zit het proces in elkaar? Deze onderdelen worden in bijzonder korte hoofdstukken besproken, met veel herhaling van de kernthema’s: (het scheppen van) een creatief klimaat, convergeren / divergeren en doelen en wensen bepalen (en bereiken). De vraag kwam tijdens het lezen op of dit deel niet beter tot één hoofdstuk had kunnen worden samengevoegd, om de vele herhalingen en open deuren te voorkomen. Lezers die geïnteresseerd zijn in de specifieke uitleg en werking van CPS, doen er beter aan direct door te bladeren naar deel 2, aangezien deel 1 daar niet heel veel inzicht in geeft.

Deel 2 geeft een zeer praktisch overzicht van de fases van CPS, opgedeeld in coachingssessies met opdrachten, vragen en huiswerk. Elk hoofdstuk is opgebouwd uit een korte uitleg over de etappe waarin het traject zich bevindt, van etappe 1 (wens bepalen) tot etappe 6 (actie voorbereiden). Vervolgens worden de volgende stappen doorlopen: terugkoppeling van huiswerk, creatief klimaat scheppen, divergeren, convergeren, proces bespreken en nieuw huiswerk. Deze bijzonder gestructureerde manier van werken lijkt niet heel creatief, maar de invulling ervan is dat wel. Alle geboden opdrachten zijn erop gericht om vanuit allerlei hoeken het creatief denkproces op gang te brengen, door middel van brainstorming, vrije of minder vrije associatie, gebruik van kunstzinnige, non-verbale of sportieve werkvormen en vooral door veel te doen.

Het proces van CPS biedt weinig ruimte voor “ontsnappen”, maar nodigt uit om juist zoveel mogelijk informatie (zowel feitelijk als gevoelsmatig) te verzamelen, om blokkades weg te nemen en mogelijkheden te ontdekken. Het model zoals visueel gepresenteerd in een cirkel komt bij iedere etappe terug: wens bepalen, gegevens verzamelen, probleem vaststellen, ideeën verzinnen, oplossing vinden, actie voorbereiden. De uitwerking ervan leunt sterk op de wisselwerking tussen divergeren en convergeren, zoals Sandra het beschrijft: “Als je creatief wilt denken, moet je de gewoonte om informatie direct te beoordelen, proberen te veranderen. Je splitst je denkproces daarom bewust in twee verschillende manieren van denken, die je na elkaar uitvoert. […] Tijdens de fase van divergeren verzamel je een grote hoeveelheid informatie, zonder die op welke manier dan ook te beoordelen. […] De tweede fase in het creatieve denkproces is het convergeren. Dit is de fase waarin er een keuze gemaakt wordt uit de grote hoeveelheid informatie of ideeën die verzameld is. In het model van Creative Problem Solving is deze keuze bepalend voor de volgende stappen in het model en dus voor de uitkomst van het creatieve denkproces.“

Voor sommigen is deze structuur een uitkomst: het geeft veel handvaten om als coach mee te werken. Tegelijkertijd doet het hier en daar aan als een bijzonder strak regime: volg deze regels tot de letter en het doel wordt bereikt. Minder aandacht wordt besteedt aan de individuele krachten en zwakheden van de coach of de relatie die er tussen de coach en de gecoachte bestaat. Dit zal niet iedere coach aanspreken, zeker die coaches die al vrij ver zijn in het ontwikkelen van hun eigen (creatieve) methodiek.

CPS zoals omschreven is volledig gefocused op de methodiek, aangevuld met instrumenten en werkvormen uit andere methodieken (bijvoorbeeld BreinGym, meditatie- en yoga-oefeningen). Enkele oefeningen (zoals journelling: dagelijks drie pagina’s vrij schrijven) zullen bekend voorkomen uit The Artist Way en andere creatieve methodes. Datzelfde geldt voor de meer algemene coachingsvragen die bij iedere stap terugkomen: “wat herken je van jezelf hierin? Wat vond je opvallen? Wat levert dit je aan nieuwe inzichten op? Hoe kun je dit gebruiken voor je gekozen wens of doel? Wat zijn eventuele valkuilen waar je rekening mee kunt houden?”. Wat wel ontbreekt is de stap: doel behaald. Het boek zegt niets over het vieren van je succes, het afsluiten van dit doel en diens proces of hoe de stap te maken naar een volgend doel. Daardoor lijkt het boekje ook ietwat abrupt te eindigen na het maken van een plan, gelijk door naar de (zeer nuttige) bijlagen. Enige nabespreking was toepasselijk geweest.

Samengevat: ben je op zoek naar een meer kennis over de ideeën achter CPS of creativiteit dan doe je er beter aan om direct door te zoeken naar werken van de bedenkers Alex Osborn en Sidney Parnes. Deel 1 uit het boekje is te oppervlakkig en geeft te weinig theoretische onderbouwing.

Als je op zoek bent naar een heldere, korte beschrijving van de methodiek van Creative Problem Solving, dan is dit boekje een goede start. Het maakt nieuwsgierig (zou het echt werken?), het is toegankelijk (iedere coach zou hier iets mee kunnen) en praktisch.

Deze recensie is geschreven door Laura ten Hoedt, stem- en presentatiecoach, LMCreative.

Om maar met de deur in huis te vallen: ik heb het boek Coachen met Creative Problem Solving met veel plezier gelezen. Sandra Minnee legt in heldere bewoordingen uit hoe je met deze methode kunt werken. Ze beschrijft het hele proces, compleet met huiswerkopdrachten en de inhoud van de verschillende sessies.

Basis van het model zijn zes etappes die een uitgebreid proces beslaan van `Wat wil je` tot `Zo gaat het gebeuren’. Elke etappe maakt gebruik van creatieve technieken als convergeren en divergeren en een cliënt kan, al naar gelang de vraagstelling die hij heeft, bij elke gewenste etappe instappen.

In het eerste deel van het boek wordt uitgelegd bij welke coachingsvragen je CPS kunt toepassen en wat de essentie is van creatief denken in coaching. Minnee ziet drie toepassingen voor CPS: bij abstracte wensen en zingevingsvragen, bij concrete coachvragen en als er behoefte is aan een verhoging van het probleemoplossend vermogen. Vervolgens besteedt ze ruim aandacht aan de voorwaarden van creatief denken. Zo legt ze onder andere het verschil tussen convergeren en divergeren uit en schetst ze de omstandigheden en voorwaarden waarbinnen een cliënt ruimte ervaart om tot creativiteit te komen.

In deel twee wordt voor alle zes etappes uitgebreid beschreven hoe een coachings-sessie eruit kan zien, welke vragen aan de orde komen en wat het huiswerk is voor de volgende sessie. In die zin is Coachen met Creative Problem Solving ook een heel praktisch boek. Van de cliënt wordt een actieve bijdrage verwacht. Zo moet deze bijvoorbeeld `journallen` (dagelijks tien tot twintig minuten automatisch schrijven), mediteren en allerlei creatieve oefeningen doen. Minnee raadt dan ook aan om tussen de sessies drie weken `vrij` te plannen, zodat de cliënt genoeg tijd om de volgende sessie goed voor te bereiden. Een boek waar je direct mee aan de slag kunt als coach.

Marca van den Broek - coach en trainer

Uitblinken … in geluk!

Sandra Minnee

Hoe kunnen we blinken als een ster? Hoe worden we gelukkig en wat kunnen we onze cliënten daarin meegeven? Sandra Minnee schrijft over drie geluksprincipes die ons kunnen helpen op zowel persoonlijk als organisatieniveau.

Uitblinken … doet me denken aan blinken … to blink … met je ogen knipperen … Je knippert en er is alweer een jaar voorbij. Een jaar waarin cliënten steeds vaker tegen mij zeiden: ‘Ik ben succesvol, op het werk gaat het heel goed … maar hoe word ik nu gelukkig?’

Uitblinken … ‘goed’ zijn, je kop boven het maaiveld steken, het is dé manier om carrière te maken. Veel van onze cliënten zijn succesvol, en willen hun coachdoelstellingen bereiken om nog succesvoller te worden. En dat in een hectiek van de dag die meer waan heeft dan ooit. Meer werk wordt gedaan door minder fte’s, die ’s avonds bij de tv de laptop op schoot nemen (‘Nee, ik ga niet werken, alleen even dit mailtje!’) en 24/7 bereikbaar zijn voor mail en sms op hun telefoon.

Uitblinken … roofbouw plegen? Hoeveel cliënten hebben een burn-out of scheren vlak langs die afgrond? Meer dan we allemaal zouden willen. Want het knaagt, deze structurele overbelasting.

‘Is dit het dan’, wordt er ’s nachts onder het dekbed gewoeld, ‘is dit wat ik wou?’ ‘Niet zeuren, dit hoort er nu eenmaal bij’, helpt de innerlijke criticus een handje, ‘de volgende reorganisatieronde moet nog volgen, weet je nog?’

Uitblinken … hoeveel daarvan wordt ingegeven door angst? De angst om niet goed genoeg te zijn, de angst om niet gezien te worden? Werken vanuit angst kost energie. Uitblinken is fantastisch … als het moeiteloos gebeurt, als vanzelf, omdat je in de flow van je talent zit, in de stroom van je energie, als je kunt werken vanuit je BreinStijl[1] en gewaardeerd wordt om wat jij natuurlijkerwijze inbrengt in je team. Dan is uitblinken stralen als een ster, die vanzelf oplaadt en tegelijkertijd anderen in het licht zet.

Hoe kunnen we blinken als een ster? Hoe worden we gelukkig en wat kunnen we onze cliënten daarin meegeven? Het is de moeite waard ons hierin te verdiepen, want geluk snijdt aan twee kanten: gelukkige werknemers voelen zich prettiger, gezonder en energieker en zijn daardoor productiever in hun werk.

In coaching kunnen we de coachvraag naar geluk op verschillende manieren aanvliegen. Het ligt voor de hand dat we de ‘stemmen van de innerlijke criticus’ onderzoeken, hun oorsprong verkennen en laten verwerken, en hun gedateerde uitwerking ontmantelen. We gaan samen met de cliënt op zoek naar beperkende overtuigingen die het zich gelukkig voelen in de weg staan, ontdoen die van hun greep, en vervangen ze door helpende. Aan de positieve kant vragen we de cliënt zijn bronnen van energie en geluk in kaart te brengen en creatieve strategieën te verzamelen om te ‘herbronnen’.

Hersenonderzoek geeft een ‘shortcut’: drie algemene, maar effectieve tips om uit te blinken in geluk: drie wegen die iedereen kan bewandelen om zich gelukkig(er) te voelen:

1. Vertrouwenwekkende verbindingen aangaan met anderen.

Hierbij speelt empathie een grote rol. Als je je inleeft in anderen maak je het hormoon oxytocine aan. Oxytocine helpt ons te bepalen wie we kunnen vertrouwen en geeft een gevoel van verbondenheid. Dit is voor mensen de belangrijkste factor die bijdraagt aan hun geluk.

In mijn praktijk ontmoet ik regelmatig zeer succesvolle managers die zich alleen voelen. Soms is het vele werken hier de oorzaak van: ze maken weinig tijd voor hun persoonlijke relatie(s). Dan gaat het werk een sociale functie vervullen en kan de teleurstelling groot zijn als collega’s toch niet die vrienden blijken die zij dachten dat ze waren. Succesvolle cliënten kunnen zich ook eenzaam voelen in hun werk vanwege de competitieve – en juist weinig empathische – wijze waarop veel mensen denken te moeten functioneren om uit te blinken in hun organisatie: ‘It’s lonely at the top.’ Eenzaam maakt niet gelukkig, en als we gelukkige werknemers willen, zullen werkgevers inlevingsvermogen moeten waarderen. Als coach zullen we dit moeten helpen ontwikkelen.

2. Mediteren, of in elk geval elke dag 10-15 minuten stilzitten.

Regelmatig stil zijn of mediteren brengt het brein in een staat van verlaagd bewustzijn, gekenmerkt door hersengolven met een lagere frequentie dan ons dagbewustzijn, alfagolven genaamd. Deze brengen een ontspannen lichaamsgevoel en een alerte, vredige mentale toestand met zich mee. Diepere meditatie gaat gepaard met thètagolven, nog lagere frequenties, die zuivere gelukservaringen kunnen creëren.

Ik vraag mijn cliënten om gedurende het gehele coachtraject elke dag ten minste vijf minuten stil te zitten, zonder muziek of gesprekken om hen heen. Langer mag altijd! In die stilte is het prima als er gedachten komen, als je die ook maar weer laat gaan. Ik vraag hen om zich naar binnen te richten, in het begin van het traject om zich te focussen op zichzelf: ‘Hoe voel ik me, hoe gaat het met mij, waar heb ik behoefte aan?’ Na afloop van de vijf minuten of meer kunnen ze hun ervaringen noteren in een dagboek. Dit herstelt het contact met zichzelf, dat in de waan van de dag snel verloren gaat.

Hoewel niet iedereen de tijd (!) en vooral de rust vindt om dagelijks even stil te zijn, gaan veel cliënten uitzien naar hun vijf minuten ‘checking-in met mijzelf’. Ze merken dat ze vaak langer blijven zitten en er meer rust in hun hoofd komt. In het werk ervaren ze dat ze zich beter kunnen concentreren en zich minder snel uit hun evenwicht laten brengen. Verderop in het coachtraject kunnen ze de innerlijke focus ongericht laten, zonder specifieke vragen te stellen, en krijgt het onbewuste een kans om zich te laten horen. Hiermee ontstaat een diepere verbinding met het Zelf en de belangrijke vragen en thema’s in ieders leven. Verbondenheid met wat werkelijk belangrijk is, geeft een diep gevoel van geluk.

Ga je dieper in meditatie, dan neemt het brein ook thètagolven aan, een staat van verder verlaagd bewustzijn waarin ervaringen van heelheid, verbondenheid en universele liefde voelbaar worden. Hier kunnen diepe en pure gelukservaringen optreden. Dit geeft cliënten de bevrijdende ervaring dat ze niets anders nodig hebben om gelukkig zijn dan zichzelf.

3. De geluksspier trainen, oftewel de hersenen herprogrammeren door bewuste oefening.

Onderzoek toont aan dat emoties zowel vooraf kunnen gaan aan gedrag als erop volgen. Dit laatste helpt ons in onze zoektocht naar geluk. Als wij vrolijk en gelukkig zijn, lachen we veel. Het brein heeft geleerd dat lachen en gelukkig zijn een combinatie vormen. Dit werkt ook omgekeerd: als we ons gezicht in een glimlach trekken, ook al zijn we niet vrolijk, registreert het brein deze spiercombinatie als een positieve ervaring en reageert door serotonine af te scheiden, een hormoon dat ons een gelukkig gevoel geeft. Hetzelfde geldt voor het ophalen van positieve herinneringen of het kijken naar vakantiefoto’s en grappige filmpjes op internet. Dit kunnen we afdoen als een ordinaire pavlovreactie, en dat is precies wat het is … en het werkt! Ook in Huna, een traditionele Hawaiiaanse healingpraktijk, laat men mensen ritueel afscheid nemen van wat hen stoort en spoort men hen aan zich te (blijven) richten op wat hen gelukkig maakt.

Er zijn nog andere manieren om het geluksgevoel te vergroten, en alles wat elk individu hierin doet, is waardevol. Maar we moeten niet vergeten dat we deel uitmaken van een systeem. Het zou werknemers en werkgevers en onze hele samenleving helpen als we de geluksprincipes ook op organisatieniveau toepasten. Ik denk daarbij aan de volgende veranderingen:

1. Maak empathie tot een gewaardeerde managementvaardigheid.

Hiermee zal ook een verschuiving optreden van ik-gerichtheid naar wij-gerichtheid. Empathie brengt de ander immers onvoorwaardelijk in beeld. Een grotere wij-gerichtheid brengt een groter team- en ‘organisatie-als-geheel’-gevoel met zich mee. Het zal andere beloningsstructuren in het leven roepen, die het groepsresultaat belonen en niet het individuele resultaat.

In de verdienmodellen van de nieuwe economie komen we dit soort principes al tegen: likes, aanbeveling door vrienden, gratis beschikbaar stellen om door veel mensen gebruikt te worden, de kracht van de groep en het maken van een (eerlijke) ruil, die veelal op gevoelsniveau ligt of een sociaal-emotioneel karakter heeft en niet een (zuiver) financieel.

2. Creeer en waardeer momenten van stilte en rust, zowel voor individuele werknemers als in teamverband.

Al is het maar vijf minuten per dag of bij het begin van één vergadering per dag! Stilte is net zo noodzakelijk voor onze gezondheid als eten, drinken en bewegen. Voor introverte mensen, die zo’n tweederde van de workforce uitmaken (Cain, 2012), is stilte zelfs noodzakelijk voor hun gezondheid. Het Nieuwe Werken, met het kantoortuinprincipe van gedeelde ruimte en daarmee gedeeld geluid, biedt hierin zowel uitdagingen als kansen. Met maar vijf minuten per dag kunnen we een gezonde manier van werken creëren: mensen laden op en zijn daarna veel creatiever en productiever.

3. Waardeer humor, creativiteit en spel als een immateriele ‘asset’ van de bedrijfscultuur.

Waar gelachen wordt, voelen mensen zich gelukkig, en stroomt de energie. Het kost niets meer per uur, en het levert de wereld op!

Kortom, laten we met zijn allen streven naar uitblinken … in geluk.

Meer lezen en surfen

Maurits Bruel en Clemens Colsen (1998). De Geluksfabriek. Schiedam: Scriptum.

Susan Cain (2012). Stil! De kracht van introvert zijn in een wereld die niet ophoudt met kletsen. Amsterdam: Arbeiderspers.

Geluk in de wetenschap

How to wire your brain for happiness

Stefan Klein (2003). De Geluksformule. Amsterdam: Ambo.

Meditation effects on Emotion shown to persist

Sandra Minnee & Elise Verberg (2012). BreinStijl@Work, hoe je makkelijker samenwerkt, communiceert en innoveert. Amsterdam: Uitgeverij BoomNelissen.

Frans de Waal (2012). Een tijd voor empathie, wat de natuur ons leert over een betere samenleving. Amsterdam: Atlas Contact.

Paul J. Zak (2012). The Moral Molecule, The Source of Love and Prosperity. New York: Dutton.